I have many different ideas currently floating around in my head on what to post about. But it’s not really want I want to talk about, it’s what you want to hear about. So I want to know what exactly it is you want to learn about. There are thousands of ways to make money online, so think of something, and I will teach you how to make money with it, and possibly even live off of it. I’ve dealt with nearly every money making process on the net and can put up good information for you to know. Whether you want to know how to monetize your site, or use Google services correctly, I’m up for posting.
Please post a comment on what you would like to see and you may see it in upcoming articles, cheers!
Yosi, Kadiri!
"Yosi, pare."
Napataas ang tingin ko mula sa pagbabasa ng Kule habang naghihintay ng Katipunan dyip sa harap ng MassCom. Guwapo sana pero napasimangot ako. Turn-off ako sa mga taong naninigarilyo. Tinakpan ko bigla ng panyo ang ilong ko. Ewan ko ba, umiinit ang dugo ko kapag nakaaamoy ako ng yosi. Nahihilo rin ako kapag nakalalanghap ako kahit kaunting usok mula rito. Ito nga ang madalas naming pag-awayan ng kuya ko kasi anlakas niyang manigarilyo. Minsan, kapag gusto niya akong asarin, binubugahan pa niya ako ng usok sa aking mukha. Siyempre, magpapanting ang tainga ko at tatakbo naman palabas ng bahay si Kuya Reagan. Maiiwan akong nagngingitngit ang kalooban pero mayamaya ay huhupa rin at pagbalik ng kuya ko ay parang walang nangyari.
Type ko pa naman sana si pogi. No, I don’t smoke. Ang taray! Sabay balik ng aking mga mata sa binabasa. I hate smoking, sasabihin ko sana pero pnigilan ko ang aking sarili. Manigas ka. Alam kong pera lang ang kailangan mo kaya ka lumapit sa akin, no, sa isip ko. Na-publish na kaya sa Kule ang laganap na prostitusyon sa campus, lalo na sa may Ylanan road malapit dito sa MassCom.
Hate ko talaga ang yosi. Ito kasi ang dahilan kung bakit maagang namatay si Lolo Fidel, ang ama ng tatay ko. Mabait, masipag at responsableng haligi ng tahanan ang lolo ko. Pinalaki niya rin nang may disiplina ang aking ama at mga kapatid nito. Bunso ang aking ama kaya nakatira kaming mag-anak sa bahay nila ng lola ko. Tatlo kaming magkakapatid pero nang maghiwalay ang aking mga magulang ay isinama ng nanay ko ang bunso naming babae. Balita namin ay sa Palawan sila nakatira kasama ang pangalawang asawa nito. Hindi naman nag-asawang muli ang tatay ko at itinuon na lang ang pansin sa trabaho at pagpapalaki sa amin ng kuya ko.
Paborito ni Lola Naty ang kuya ko habang mas malapit ako kay Lolo Fidel. Si Lolo pa nga ang unang nakaalam na binabae pala ako pero maluwag niyang tinanggap iyon. Siya pa ang kumausap sa tatay ko nang hindi agad matanggap ni itay ang aking sekswalidad. Madalas ako sa kuwarto ni Lolo dahil marami siyang ikinukuwento tungkol sa kanyang buhay noong kabataan niya. Paborito ko ang mga karanasan niya noong panahon ng mga Amerikano. Madalas niya rin akong kuwentuhan tungkol sa Martial Law at EDSA Revolution. Mayroon din siyang maliit na library sa kanyang kuwarto. Mahilig akong magbasa ng libro pero mas naengganyo akong basahin ang mga libro niya tungkol sa accounting. Accountant kasi siya dati sa GSIS. Tuwang-tuwa siya nang malaman niyang accountancy rin ang naipasa ko sa UP Diliman. Sa kanya ako laging nagpapaturo ng mga assignment at exercises.
Nasa ikatlong taon na ako ng kolehiyo nang magkasakit si Lolo. Nasa klase pa ako noon dahil maghapon ang klase ko nang tumawag ang tatay ko. Nasa ospital daw si Lolo. Magalang akong nagpaalam sa klase at tumungo sa ospital. May lung cancer pala ang lolo ko, stage 2 na raw. Iyak ako nang iyak nang gabing iyon at magdamag ko siyang binantayan kahit may eksam pa ako kinabukasan. Huling linggo na noon ng Setyembre kaya paparami na ang mga eksamen.
Hindi na nagising ang lolo ko mula nang dalhin siya sa ospital. Nasa campus ako nang malagutan siya ng hininga. Dinamdam ko nang labis ang kanyang pagkawala. Bumaba ang aking mga grado at natanggal ako sa kolehiyo. Nagpasya akong tumigil muna at umuwi sa Catanduanes, ang probinsiya ng lolo ko. Makalipas ang tatlong buwan ay bumalik ako sa Maynila upang magtrabaho. Pitong semestre rin akong hindi nag-enrol bago ako nagpasyang tapusin ang aking pag-aaral.
Kaya ngayon ay galit na galit talaga ako kapag may nakikita akong naninigarilyo. Pinagsasabihan ko ang mga taong malapit sa akin kapag nakikita ko silang may hawak na yosi. Hindi naman ako nagagalit sa tao kundi sa Gawain lang nila. Pero hanggang hindi pa rin nauunawaan ng kuya ko ang pagkadisgusto ko sa paninigarilyo, patuloy kaming mag-aaway-bati. Sori ka na lang pogi, maghanap ka na lang ng makatatagal sa amoy mo at ng yosi mo. Kadiri!
Napataas ang tingin ko mula sa pagbabasa ng Kule habang naghihintay ng Katipunan dyip sa harap ng MassCom. Guwapo sana pero napasimangot ako. Turn-off ako sa mga taong naninigarilyo. Tinakpan ko bigla ng panyo ang ilong ko. Ewan ko ba, umiinit ang dugo ko kapag nakaaamoy ako ng yosi. Nahihilo rin ako kapag nakalalanghap ako kahit kaunting usok mula rito. Ito nga ang madalas naming pag-awayan ng kuya ko kasi anlakas niyang manigarilyo. Minsan, kapag gusto niya akong asarin, binubugahan pa niya ako ng usok sa aking mukha. Siyempre, magpapanting ang tainga ko at tatakbo naman palabas ng bahay si Kuya Reagan. Maiiwan akong nagngingitngit ang kalooban pero mayamaya ay huhupa rin at pagbalik ng kuya ko ay parang walang nangyari.
Type ko pa naman sana si pogi. No, I don’t smoke. Ang taray! Sabay balik ng aking mga mata sa binabasa. I hate smoking, sasabihin ko sana pero pnigilan ko ang aking sarili. Manigas ka. Alam kong pera lang ang kailangan mo kaya ka lumapit sa akin, no, sa isip ko. Na-publish na kaya sa Kule ang laganap na prostitusyon sa campus, lalo na sa may Ylanan road malapit dito sa MassCom.
Hate ko talaga ang yosi. Ito kasi ang dahilan kung bakit maagang namatay si Lolo Fidel, ang ama ng tatay ko. Mabait, masipag at responsableng haligi ng tahanan ang lolo ko. Pinalaki niya rin nang may disiplina ang aking ama at mga kapatid nito. Bunso ang aking ama kaya nakatira kaming mag-anak sa bahay nila ng lola ko. Tatlo kaming magkakapatid pero nang maghiwalay ang aking mga magulang ay isinama ng nanay ko ang bunso naming babae. Balita namin ay sa Palawan sila nakatira kasama ang pangalawang asawa nito. Hindi naman nag-asawang muli ang tatay ko at itinuon na lang ang pansin sa trabaho at pagpapalaki sa amin ng kuya ko.
Paborito ni Lola Naty ang kuya ko habang mas malapit ako kay Lolo Fidel. Si Lolo pa nga ang unang nakaalam na binabae pala ako pero maluwag niyang tinanggap iyon. Siya pa ang kumausap sa tatay ko nang hindi agad matanggap ni itay ang aking sekswalidad. Madalas ako sa kuwarto ni Lolo dahil marami siyang ikinukuwento tungkol sa kanyang buhay noong kabataan niya. Paborito ko ang mga karanasan niya noong panahon ng mga Amerikano. Madalas niya rin akong kuwentuhan tungkol sa Martial Law at EDSA Revolution. Mayroon din siyang maliit na library sa kanyang kuwarto. Mahilig akong magbasa ng libro pero mas naengganyo akong basahin ang mga libro niya tungkol sa accounting. Accountant kasi siya dati sa GSIS. Tuwang-tuwa siya nang malaman niyang accountancy rin ang naipasa ko sa UP Diliman. Sa kanya ako laging nagpapaturo ng mga assignment at exercises.
Nasa ikatlong taon na ako ng kolehiyo nang magkasakit si Lolo. Nasa klase pa ako noon dahil maghapon ang klase ko nang tumawag ang tatay ko. Nasa ospital daw si Lolo. Magalang akong nagpaalam sa klase at tumungo sa ospital. May lung cancer pala ang lolo ko, stage 2 na raw. Iyak ako nang iyak nang gabing iyon at magdamag ko siyang binantayan kahit may eksam pa ako kinabukasan. Huling linggo na noon ng Setyembre kaya paparami na ang mga eksamen.
Hindi na nagising ang lolo ko mula nang dalhin siya sa ospital. Nasa campus ako nang malagutan siya ng hininga. Dinamdam ko nang labis ang kanyang pagkawala. Bumaba ang aking mga grado at natanggal ako sa kolehiyo. Nagpasya akong tumigil muna at umuwi sa Catanduanes, ang probinsiya ng lolo ko. Makalipas ang tatlong buwan ay bumalik ako sa Maynila upang magtrabaho. Pitong semestre rin akong hindi nag-enrol bago ako nagpasyang tapusin ang aking pag-aaral.
Kaya ngayon ay galit na galit talaga ako kapag may nakikita akong naninigarilyo. Pinagsasabihan ko ang mga taong malapit sa akin kapag nakikita ko silang may hawak na yosi. Hindi naman ako nagagalit sa tao kundi sa Gawain lang nila. Pero hanggang hindi pa rin nauunawaan ng kuya ko ang pagkadisgusto ko sa paninigarilyo, patuloy kaming mag-aaway-bati. Sori ka na lang pogi, maghanap ka na lang ng makatatagal sa amoy mo at ng yosi mo. Kadiri!
Araling Pilipino o Philippine Studies?
Ano ba ang Araling Pilipino? Magkapareho ba ang kahulugan nito at ang Philippine Studies?
Ang Araling Pilipino ay pag-aaral sa kultura, wika, panitikan at lipunan ng mga Pilipino gamit ang mga kaparaanang interdisiplinarya sa kasaysayan, antropolohiya, arkitektura, araling sining, lingguwistika, araling islam, ekonomiya, pilosopiya, musika, panitikan, sosyolohiya at iba pa.
Isa sa mga pangunahing programa ng UP Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas (DFPP) ang Araling Pilipino. Nagmula ito sa dating Philippines Studies program. Ayon sa website ng nasabing departamento:
B.A. Araling Pilipino (Philippine Studies)
Subalit hindi ito makatarungang panghusga. Marahil ang isang dahilan kung bakit kakaunti na lang ang nag-eenrol sa Araling Pilipino ay ang kalikasan mismo ng naturang programa. Ibig kong sabihin, mas pipiliin ng mga kabataan na mag-enrol sa mga practical course gaya ng engineering, business administration, at mga kauri nito.
Hindi rin kaila ang malaking demand sa mga medical courses lalo na ang nursing, isama pa natin ang caregiving. Mahalaga rin ang English dahil sa malaking industriya ng call center na kinahuhumalingan ngayon hindi lamang ng mga kabataan kundi pati na rin ng kanilang mga magulang.
Sa aking palagay, wala sa wikang ginamit sa pagpapangalan ng kurso ang problema kundi nasa paraan ng pagtuturo mismo. Bilang isang Pilipino, nararapat lamang na maging prayoridad sa pag-aaral ang kulturang Pilipino - lalo na ang paggamit ng pambansang wika, ang Filipino. Subalit huwag din namang isantabi ang kahalagahan ng English bilang international language. Huwag naman sanang maging purista ang mga tagapagsulong ng wikang Filipino at ito lang ang gamiting wika sa pagtuturo sa ilalim ng programang Araling Pilipino.
Ang Araling Pilipino ay pag-aaral sa kultura, wika, panitikan at lipunan ng mga Pilipino gamit ang mga kaparaanang interdisiplinarya sa kasaysayan, antropolohiya, arkitektura, araling sining, lingguwistika, araling islam, ekonomiya, pilosopiya, musika, panitikan, sosyolohiya at iba pa.
Isa sa mga pangunahing programa ng UP Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas (DFPP) ang Araling Pilipino. Nagmula ito sa dating Philippines Studies program. Ayon sa website ng nasabing departamento:
B.A. Araling Pilipino (Philippine Studies)
Natatangi ang B.A. Araling Pilipino sa pagsasanay ng estudyante sa interdisiplinari na pag-aaral ng kultura at ipunang Pilipino. Pang-apat na taong programa ito na mangangailangan ng 138 na yunit sa mga kursong pang-major at pangkalahatang edukasyon.Subalit pinagtatalunan pa rin ng administarasyon kung alin ba ang dapat na gamiting pangalan ng nasabing kurso. May mga nagsasabing dapat daw ibalik ang programa bilang Philippine Studies dahil mas maganda raw pakinggan at pamilyar na sa mga tao. Marami kasi ang naniniwalang mas makakaakit ng iba pang estudyante ang naturang programa kung ipapangalan ito sa English. Ayon kasi sa huling resulta ng UPCAT passers, wala nang naeengganyong kumuha ng kursong Araling Pilipino. Batay dito, mahihinuhang may epekto nga ang pangalan ng kurso sa bilang ng nais mag-enrol dito.
Nakaangkla ang programa sa mga susing kursong interdisiplinari at mga sandigang kurso sa wika, panitikan at kasaysayan sapagkat itinuturing ang mga ito na tagapagdala ng kultura sa kabuuan. Sa tulong ng isang tagapayo, makakapagdisenyo ang estudyante ng sariling programang naaayon sa kanyang interes. Bukod sa mga susing kurso, pipili ang estudyante ng alinmang dalawang disiplina mula sa Arte at Literatura, Agham Panlipunan, Community Development, Economics, Fine Arts, Islamic Studies, Mass Communication, Musis at iba pa para bumuo ng 39 yunit ng mga kursong pangmajor.
Panghuling kailanganin ang pagsulat ng isang tesis na gumagamit ng interdisiplinaring lapit sa isang natatanging problema, aspeto, at isyu sa lipunan at kulturang Pilipino.
Subalit hindi ito makatarungang panghusga. Marahil ang isang dahilan kung bakit kakaunti na lang ang nag-eenrol sa Araling Pilipino ay ang kalikasan mismo ng naturang programa. Ibig kong sabihin, mas pipiliin ng mga kabataan na mag-enrol sa mga practical course gaya ng engineering, business administration, at mga kauri nito.
Hindi rin kaila ang malaking demand sa mga medical courses lalo na ang nursing, isama pa natin ang caregiving. Mahalaga rin ang English dahil sa malaking industriya ng call center na kinahuhumalingan ngayon hindi lamang ng mga kabataan kundi pati na rin ng kanilang mga magulang.
Sa aking palagay, wala sa wikang ginamit sa pagpapangalan ng kurso ang problema kundi nasa paraan ng pagtuturo mismo. Bilang isang Pilipino, nararapat lamang na maging prayoridad sa pag-aaral ang kulturang Pilipino - lalo na ang paggamit ng pambansang wika, ang Filipino. Subalit huwag din namang isantabi ang kahalagahan ng English bilang international language. Huwag naman sanang maging purista ang mga tagapagsulong ng wikang Filipino at ito lang ang gamiting wika sa pagtuturo sa ilalim ng programang Araling Pilipino.
AdSense Tip: Can You Buy Traffic to AdSense Sites?
There is an AdSense technique called AdSense Arbitrage. It used to
be all the rage and some people made a killing using the technique.
Can AdSense sites still profit from this technique?
AdSense Arbitrage is simply the act of using AdWords to drive
traffic to AdSense Sites. Profiting with the method required the
total spend for the AdWords clicks to be less than the amount
earned with the resulting traffic clicking on the AdSense ads;
simply bid on low cost keywords in AdWords and route the clicks to
pages containing high paying AdSense clicks.
In the past, this was much easier to profit with than today.
However, Google did not like their programs being used in this way;
they felt it lowered the quality of the user experience and was
harmful to "legitimate" AdWords advertisers. Therefore, they've
tightened the screws on AdWords advertisers forcing them to be more
"relevant".
If you are an AdWords advertiser, you can still have AdSense on
your destination pages. However, if Google believes your purpose is
to simply drive traffic to a site in order to get AdSense clicks,
your AdWords keywords will likely be deactivated.
Is there any way to make AdSense Arbitrage work now? Yes, but you
must have a content rich site Google already respects. You probably
will not have success with a new site trying this method even if
you spend several weeks feverishly writing original content for it.
For example, if CitiBank decided to put AdSense on their site and
start advertising a credit card application with Adwords, there
would not be a problem. However, if your new site,
MyBestCreditPlace .com has AdSense on it and you start using
AdWords to drive traffic to it, Google will take a much closer look
at what you are doing.
What is the answer? SEO is your key to success. Create sites Google
(and the other search engines) will want to rank well. Once your
optimization efforts pay off and the site is ranking well AND
getting traffic put the AdSense ads on.
be all the rage and some people made a killing using the technique.
Can AdSense sites still profit from this technique?
AdSense Arbitrage is simply the act of using AdWords to drive
traffic to AdSense Sites. Profiting with the method required the
total spend for the AdWords clicks to be less than the amount
earned with the resulting traffic clicking on the AdSense ads;
simply bid on low cost keywords in AdWords and route the clicks to
pages containing high paying AdSense clicks.
In the past, this was much easier to profit with than today.
However, Google did not like their programs being used in this way;
they felt it lowered the quality of the user experience and was
harmful to "legitimate" AdWords advertisers. Therefore, they've
tightened the screws on AdWords advertisers forcing them to be more
"relevant".
If you are an AdWords advertiser, you can still have AdSense on
your destination pages. However, if Google believes your purpose is
to simply drive traffic to a site in order to get AdSense clicks,
your AdWords keywords will likely be deactivated.
Is there any way to make AdSense Arbitrage work now? Yes, but you
must have a content rich site Google already respects. You probably
will not have success with a new site trying this method even if
you spend several weeks feverishly writing original content for it.
For example, if CitiBank decided to put AdSense on their site and
start advertising a credit card application with Adwords, there
would not be a problem. However, if your new site,
MyBestCreditPlace .com has AdSense on it and you start using
AdWords to drive traffic to it, Google will take a much closer look
at what you are doing.
What is the answer? SEO is your key to success. Create sites Google
(and the other search engines) will want to rank well. Once your
optimization efforts pay off and the site is ranking well AND
getting traffic put the AdSense ads on.
What Am I Transcended in Time?
Life begins with questions and wonders of the mysteries of the world; a struggle of truth and wisdom to know the most important part of reality. And at the edge of the puzzling existence, there is a wider vision of life. At this point, Philosophy being revolutionary confuses my common sense. The disturbance for the search of meaning can lead to reject my beliefs. But as the major task is to analyze and construct arguments, there is hope coming closer to the truth. What then life is all about? A quest of truth of who, what we are, where we came from and where we are going. I am being imprisoned by my own beliefs of reality. Maybe it is because of my feeling of strangeness. I doubt, let it go! Every claim I win for that includes evidence that underlies investigation itself to its truth.
Ancient civilizations in India, China and Greece were the forerunners of Philosophy. The Indians would ask the theocentrical question “Who am I”. Who created all the things? Who am I to others? Brahman. Who is Brahman in relation to me? We are the one. Atman is Brahman and Brahman is Atman.
That which the finest essence – this whole world has that as its soul. That is reality that Atmas (soul). That art thou.[1]
From the time that there was a shift from mythos (in which work of Hesiod and Iliad were known) to logos, Ionian Greeks began to rationalize their answers to their questions. “Where am I?”, a cosmocentric question asked by the Ionian Greeks accounting to the origin of the universe. The water of Thales is the origin of all things.
They say nothing else comes to be or ceases to be; for there must be entity either one or more than one from which all other things come to be… Thales, the founder of this philosophy says the principle is water.[2]
Apeiron is the origin of all things for Anaximander – the indefinite, boundless, infinite, and indeterminate.
Inexhaustible in quantity and wholly devoid of specific qualities an unlimited mass characterless having unlimited potential for assuming different specific forms.[3]
For Anaximenes it is air:
… companion of Anaximander, affirms together with the latter that the substrate of everything is one and infinite. This substrate, however, is not indeterminate like that of Anaximander’s, but it is a definite nature: it is what we call air.[4]
The three Ionian Greeks have one thing in common: there is unifying principle assuming different forms in matter – water of Thales, the apeiron of Anaximander, and the air of Anaximenes. The Urstuff is what they have in common.
The civilization flourished in Yangtze and Huang Ho rivers is Chinese. They would rather ask the question “What Am I” which touches the nature of man. In short, it is anthropocentric. The focus is on the ideals and interest of humans. It begins in itself reaching to the existence of others. A very oriental perspective.
I always ask myself what I am in this world. What I ought to do in accordance to goodness? What is the way of life I want? Ultimately, these questions will lead into asking “What is the essence of my existence in the world?”
Humans Becoming Humane
“It is the man that can make the way great; not the way that can make man great.”[5]
Humans are the agents of actions in the fulfillment of the way or the path. Of course, who can perform the act other than man? It is the spiritual being? Expect not. The act itself will materialize through an agent that will perform in this present world. (Co, p.123) But all humans will do the act itself which will be performed in this present world.
Kong Zi said: The gentlemen occupies himself with the way and not with hius livelihood… what the gentleman is anxious about is the way and not poverty… the way of gentleman is threefold. I myself have not been able to attain any one of them. Being humane, he has no anxieties; being wise, he has no pwerplexities; being brave, he has no fear. Tzu Kung said: But master that is your own way.[6]
Lin Fang asked about the fundamental principle of Li. Kong Zi replied, “You are asking an apt question, Li at large, it is always better to be simple rather than too arrogant. It is more important to have the real sentiment of sorrow than minute to observance.[7]
I find the philosophy of human simple and comprehensive. It is a way of life of the individuals. Though the existence is obvious, how could I still say that I’m searching what is life? The only solution I can suggest is to bring out the best of the involved humans in the fulfillment of the act. What am I transcended in time? This philosophy is easy because it can be perceived.
Co is asserting that all universal can withstand the test of time. The nature of man is universal. Thus, the nature of man can withstand the test of time.
My point of conclusion then is that the nature of man can transcend time. However, real and universal are nature of man. Thus, what is real and universal can transcend time.
[1] Robert Ernest Hume. The Thirteen Principal Upanishads. 2nd Ed. (New York: Oxford University Press, 1971), p. 248.
[2] Ignatius Yarza. History of Ancient Philosophy.
[3] James Jordan. Western Philosophy: From Antiquity to Middle Ages. (New York: Macmillan Publishing Co.), p. 8.
[4] Yarza, op. cit., p. 19.
[5] Alfredo P. Co. Philosophy of Ancient China: The Blooming of Hundred Flowers. (Espana, Manila: UST Printing House, 1992, p. 121.
[6] Co, op. cit., p. 123.
[7] Ibid., p. 122.
Ancient civilizations in India, China and Greece were the forerunners of Philosophy. The Indians would ask the theocentrical question “Who am I”. Who created all the things? Who am I to others? Brahman. Who is Brahman in relation to me? We are the one. Atman is Brahman and Brahman is Atman.
That which the finest essence – this whole world has that as its soul. That is reality that Atmas (soul). That art thou.[1]
From the time that there was a shift from mythos (in which work of Hesiod and Iliad were known) to logos, Ionian Greeks began to rationalize their answers to their questions. “Where am I?”, a cosmocentric question asked by the Ionian Greeks accounting to the origin of the universe. The water of Thales is the origin of all things.
They say nothing else comes to be or ceases to be; for there must be entity either one or more than one from which all other things come to be… Thales, the founder of this philosophy says the principle is water.[2]
Apeiron is the origin of all things for Anaximander – the indefinite, boundless, infinite, and indeterminate.
Inexhaustible in quantity and wholly devoid of specific qualities an unlimited mass characterless having unlimited potential for assuming different specific forms.[3]
For Anaximenes it is air:
… companion of Anaximander, affirms together with the latter that the substrate of everything is one and infinite. This substrate, however, is not indeterminate like that of Anaximander’s, but it is a definite nature: it is what we call air.[4]
The three Ionian Greeks have one thing in common: there is unifying principle assuming different forms in matter – water of Thales, the apeiron of Anaximander, and the air of Anaximenes. The Urstuff is what they have in common.
The civilization flourished in Yangtze and Huang Ho rivers is Chinese. They would rather ask the question “What Am I” which touches the nature of man. In short, it is anthropocentric. The focus is on the ideals and interest of humans. It begins in itself reaching to the existence of others. A very oriental perspective.
I always ask myself what I am in this world. What I ought to do in accordance to goodness? What is the way of life I want? Ultimately, these questions will lead into asking “What is the essence of my existence in the world?”
Humans Becoming Humane
“It is the man that can make the way great; not the way that can make man great.”[5]
Humans are the agents of actions in the fulfillment of the way or the path. Of course, who can perform the act other than man? It is the spiritual being? Expect not. The act itself will materialize through an agent that will perform in this present world. (Co, p.123) But all humans will do the act itself which will be performed in this present world.
Kong Zi said: The gentlemen occupies himself with the way and not with hius livelihood… what the gentleman is anxious about is the way and not poverty… the way of gentleman is threefold. I myself have not been able to attain any one of them. Being humane, he has no anxieties; being wise, he has no pwerplexities; being brave, he has no fear. Tzu Kung said: But master that is your own way.[6]
Lin Fang asked about the fundamental principle of Li. Kong Zi replied, “You are asking an apt question, Li at large, it is always better to be simple rather than too arrogant. It is more important to have the real sentiment of sorrow than minute to observance.[7]
I find the philosophy of human simple and comprehensive. It is a way of life of the individuals. Though the existence is obvious, how could I still say that I’m searching what is life? The only solution I can suggest is to bring out the best of the involved humans in the fulfillment of the act. What am I transcended in time? This philosophy is easy because it can be perceived.
Co is asserting that all universal can withstand the test of time. The nature of man is universal. Thus, the nature of man can withstand the test of time.
My point of conclusion then is that the nature of man can transcend time. However, real and universal are nature of man. Thus, what is real and universal can transcend time.
[1] Robert Ernest Hume. The Thirteen Principal Upanishads. 2nd Ed. (New York: Oxford University Press, 1971), p. 248.
[2] Ignatius Yarza. History of Ancient Philosophy.
[3] James Jordan. Western Philosophy: From Antiquity to Middle Ages. (New York: Macmillan Publishing Co.), p. 8.
[4] Yarza, op. cit., p. 19.
[5] Alfredo P. Co. Philosophy of Ancient China: The Blooming of Hundred Flowers. (Espana, Manila: UST Printing House, 1992, p. 121.
[6] Co, op. cit., p. 123.
[7] Ibid., p. 122.
Ways to Make Money on the Internet
The following list of making money online does not include the following: Taking Surveys, Get Paid to Surf the Internet, MLM, Programs with a ton of negative user experiences (based on researching forums, Googling them, etc.), Contest Sites, “Buy my DVD, CD, Audiobook”, etc.
The list consists of things you can use to legitimately make money online - everything from getting paid to review software to Google Adsense.
Anyway, here you go.
* Adbrite - Sell space on your site for text ads
* Amazon Affiliate Program - Easily create a store or shopping section on your site instead of sending your visitors to Amazon. Amazon handles the shopping cart and fulfillment.
* Amazon Seller - Sell your stuff on Amazon
* Associated Content - If you write a story, how-to, rant, etc. you can submit it to them and they will pay you $3-$20 per article if they like it
* Azoogleads - Another ad program. They do have some decent companies lined up as advertisers. You provide space, they’ll provide an ad.
* BidVertiser - PPC (pay per click) program with a low $10 payout amount.
* Bravenet - These guys offer a ton of services for webmasters and blog owners. Although I feel like I was spammed for a while, it has ceased and they’ll pay you $1 for each person you send over
* Blog - Start a blog and consistently write excellent content. With good ad placement, you may make some money.
* Business Opportunities Blog - I am adding this because I am a subscriber to their site and I see ideas everyday that could result in making money. A lot of the ideas pertain to online businesses. If you are an aspiring entrepreneur, it’s a good reference.
* CafePress - You provide a design, they’ll toss it on a T-Shirt, Hat, etc. No upfront costs. Get a free online shop and promote your products on your website.
* Chitika - Their eMiniMalls service has shown great results for many Bloggers and site owners. You choose a keyword and they show relevant products on your site using a pretty unique interface.
* Clickbank - Another Affiliate Program site with 10,000+ products to advertise
* ClicknWork - Get paid $5-$150 per hour for basically doing freelance work on a per-assignment basis. You have to pass a pretty tough test to get in.
* Clicksor - These are the guys that generate contextual ads on sites that show up when you hover over a double-underlined word.
* Commission Junction - If you have a site, you can join Commission Junction. Once enrolled for free, you can choose companies whose ads are pertinent to your site. Companies have the ultimate say on working with you. Their are easily over 1,000 companies to choose from here.
* CreamAid - For blogs only, advertisers provide you with a topic and you write about it on your site. To do this, you have to install a flash widget into your blog post. The more people you bring into the conversation through the widget, the more you get paid. It’s difficult to explain.
* eefoof - Think of it as YouTube + Flickr + Music. You add original content and they pay you based on the visitors you attract.
* Ether - If you are an expert on something, Ether provides a way for people to pay you to talk about it in a one-on-one setting. If you want to charge $250/hr, that’s fine. You have to do all the advertising so you should have a blog or site already established.
* eBay - Come on, you know what this is. Gather your junk and sell it!
* eBay Stores - If you have a real store and want to sell your stuff online, this is a decent option to get you started.
* ELance - Name gives it away. Programmers, Codes, Web Designers, Writers, Editors, can look for freelance opportunities.
* Feedvertising - This is an arm of Text Link Ads and is currently only good for WordPress 2.0 Users. This does me no good currently, but as you can guess, they place ads in your feed(s).
* Feedburner - Not only are they the best place to house your feeds, they will also add ads to your feed and website. You get paid per impression.
* Google Adsense - Come on, you don’t need an explanation. These ads are all over the place. Google displays relevant ads based on your site’s content
* Google Adwords - Create simple text ads and choose keywords that determine when they are displayed. This is where the Adsense Content comes from. You do not need a site for this.
* SHUT DOWN Google Answers - If you are good, Google will pay you to answer questions in your specialty. Questions all come from normal people like you and me. You can get paid $2.50+ per answer you provide.
* H3.com - Get paid to fill jobs. Commissions range from $50-$5,000. It all depends on how tough the job is to fill and how desperate the hiring company is. This is another one that’s tough to explain.
* Indeed.com - Add their job board to your site. They then post jobs based on the geographic location of visitors and the position types you pre-select. I tried it and I they continually report that I sent 0 visitors and I know that’s not right. Nevertheless, I may have an isolated problem so they make the list.
* InnerSell - If you have a customer that wants to buy something you cannot sell, you can sell the lead here.
* Jellyfish - This is a shopping site that pays you a percentage of the purchases made by people you refer. They are not part of a wider affiliate program so you do it direct.
* Jigsaw - It’s a pretty flaky model but if you have a Rolodex full of good contacts, you can sell them here. I can’t make sense of it but it looks like you get $0.10 per profile.
* KarmaOne - They are basically a recruiting website. If you fill one of their jobs by finding a good candidate, you’ll get paid anywhere from $50-$12,000. It all depends on how desperate the hiring company is.
* - If you have a site, you can join Linkshare. Once enrolled for free, you can choose companies whose ads are pertinent to your site. Companies have the ultimate say on working with you. Like Commission Junction, there are a ton of companies waiting to evaluate your site.
* Microsoft Adcenter - Bid on keywords and Microsoft places your created ads then they are searched for. This is similar to Google Adwords. You do not need a site for this.
* Overstock.com - Sell your stuff on Overstock.com
* Pageflakes - This is a company that developed a user-defined Ajax homepage to show feeds, flickr photos, and a ton of other things. Think of it as a replacement for your Google Homepage. Anyway - they’ll pay you $1 per referral that you send over. They are not part of a wider affiliate program so you do it direct. This one is pretty simple.
* Pay Per Post - I don’t agree with this model entirely but they have advertisers that will pay you to write about their products on your blog.
* Pheedo - If you have an RSS feed, run it through Pheedo. Like Feedburner, they can include ads into your feed and if you really become large, advertisers will pay a premium for you to show their ads.
* Shareasale - I’ve never really worked with them but I do have an account. They are similar to Commission Junction and Linkshare however they seem to have lower tiered companies with advertising offers.
* Shoemoney - This is a blog that can teach you a ton on making money online. I’ve spent hours reading his old stuff.
* Software Judge - They will pay you up to $50 to review software.
* Text Link Ads - I have never made a dime here but I know people that have. You can earn by sending advertisers to them or by selling spots on your site. You must have a real site or blog to do this - nothing on a shared domain (i.e. /blogspot).
* Vibrant Media - Don’t bother unless your site has 500,000 page views of text based content a month. If you have that readership, these are the guys that display bubble box ads to underlined words on your site.
* West Work At Home Agent - Not entirely online but this is worth a mention because it’s won awards and is very legitimate. If you are an at-home Mom or free-lancer without work, you should check this out.
* Yahoo Publisher Network - This is the Yahoo version of Google Adsense.
I know this isn’t a complete list and I am always interested in learning about more legitimate sites.
The list consists of things you can use to legitimately make money online - everything from getting paid to review software to Google Adsense.
Anyway, here you go.
* Adbrite - Sell space on your site for text ads
* Amazon Affiliate Program - Easily create a store or shopping section on your site instead of sending your visitors to Amazon. Amazon handles the shopping cart and fulfillment.
* Amazon Seller - Sell your stuff on Amazon
* Associated Content - If you write a story, how-to, rant, etc. you can submit it to them and they will pay you $3-$20 per article if they like it
* Azoogleads - Another ad program. They do have some decent companies lined up as advertisers. You provide space, they’ll provide an ad.
* BidVertiser - PPC (pay per click) program with a low $10 payout amount.
* Bravenet - These guys offer a ton of services for webmasters and blog owners. Although I feel like I was spammed for a while, it has ceased and they’ll pay you $1 for each person you send over
* Blog - Start a blog and consistently write excellent content. With good ad placement, you may make some money.
* Business Opportunities Blog - I am adding this because I am a subscriber to their site and I see ideas everyday that could result in making money. A lot of the ideas pertain to online businesses. If you are an aspiring entrepreneur, it’s a good reference.
* CafePress - You provide a design, they’ll toss it on a T-Shirt, Hat, etc. No upfront costs. Get a free online shop and promote your products on your website.
* Chitika - Their eMiniMalls service has shown great results for many Bloggers and site owners. You choose a keyword and they show relevant products on your site using a pretty unique interface.
* Clickbank - Another Affiliate Program site with 10,000+ products to advertise
* ClicknWork - Get paid $5-$150 per hour for basically doing freelance work on a per-assignment basis. You have to pass a pretty tough test to get in.
* Clicksor - These are the guys that generate contextual ads on sites that show up when you hover over a double-underlined word.
* Commission Junction - If you have a site, you can join Commission Junction. Once enrolled for free, you can choose companies whose ads are pertinent to your site. Companies have the ultimate say on working with you. Their are easily over 1,000 companies to choose from here.
* CreamAid - For blogs only, advertisers provide you with a topic and you write about it on your site. To do this, you have to install a flash widget into your blog post. The more people you bring into the conversation through the widget, the more you get paid. It’s difficult to explain.
* eefoof - Think of it as YouTube + Flickr + Music. You add original content and they pay you based on the visitors you attract.
* Ether - If you are an expert on something, Ether provides a way for people to pay you to talk about it in a one-on-one setting. If you want to charge $250/hr, that’s fine. You have to do all the advertising so you should have a blog or site already established.
* eBay - Come on, you know what this is. Gather your junk and sell it!
* eBay Stores - If you have a real store and want to sell your stuff online, this is a decent option to get you started.
* ELance - Name gives it away. Programmers, Codes, Web Designers, Writers, Editors, can look for freelance opportunities.
* Feedvertising - This is an arm of Text Link Ads and is currently only good for WordPress 2.0 Users. This does me no good currently, but as you can guess, they place ads in your feed(s).
* Feedburner - Not only are they the best place to house your feeds, they will also add ads to your feed and website. You get paid per impression.
* Google Adsense - Come on, you don’t need an explanation. These ads are all over the place. Google displays relevant ads based on your site’s content
* Google Adwords - Create simple text ads and choose keywords that determine when they are displayed. This is where the Adsense Content comes from. You do not need a site for this.
* SHUT DOWN Google Answers - If you are good, Google will pay you to answer questions in your specialty. Questions all come from normal people like you and me. You can get paid $2.50+ per answer you provide.
* H3.com - Get paid to fill jobs. Commissions range from $50-$5,000. It all depends on how tough the job is to fill and how desperate the hiring company is. This is another one that’s tough to explain.
* Indeed.com - Add their job board to your site. They then post jobs based on the geographic location of visitors and the position types you pre-select. I tried it and I they continually report that I sent 0 visitors and I know that’s not right. Nevertheless, I may have an isolated problem so they make the list.
* InnerSell - If you have a customer that wants to buy something you cannot sell, you can sell the lead here.
* Jellyfish - This is a shopping site that pays you a percentage of the purchases made by people you refer. They are not part of a wider affiliate program so you do it direct.
* Jigsaw - It’s a pretty flaky model but if you have a Rolodex full of good contacts, you can sell them here. I can’t make sense of it but it looks like you get $0.10 per profile.
* KarmaOne - They are basically a recruiting website. If you fill one of their jobs by finding a good candidate, you’ll get paid anywhere from $50-$12,000. It all depends on how desperate the hiring company is.
* - If you have a site, you can join Linkshare. Once enrolled for free, you can choose companies whose ads are pertinent to your site. Companies have the ultimate say on working with you. Like Commission Junction, there are a ton of companies waiting to evaluate your site.
* Microsoft Adcenter - Bid on keywords and Microsoft places your created ads then they are searched for. This is similar to Google Adwords. You do not need a site for this.
* Overstock.com - Sell your stuff on Overstock.com
* Pageflakes - This is a company that developed a user-defined Ajax homepage to show feeds, flickr photos, and a ton of other things. Think of it as a replacement for your Google Homepage. Anyway - they’ll pay you $1 per referral that you send over. They are not part of a wider affiliate program so you do it direct. This one is pretty simple.
* Pay Per Post - I don’t agree with this model entirely but they have advertisers that will pay you to write about their products on your blog.
* Pheedo - If you have an RSS feed, run it through Pheedo. Like Feedburner, they can include ads into your feed and if you really become large, advertisers will pay a premium for you to show their ads.
* Shareasale - I’ve never really worked with them but I do have an account. They are similar to Commission Junction and Linkshare however they seem to have lower tiered companies with advertising offers.
* Shoemoney - This is a blog that can teach you a ton on making money online. I’ve spent hours reading his old stuff.
* Software Judge - They will pay you up to $50 to review software.
* Text Link Ads - I have never made a dime here but I know people that have. You can earn by sending advertisers to them or by selling spots on your site. You must have a real site or blog to do this - nothing on a shared domain (i.e. /blogspot).
* Vibrant Media - Don’t bother unless your site has 500,000 page views of text based content a month. If you have that readership, these are the guys that display bubble box ads to underlined words on your site.
* West Work At Home Agent - Not entirely online but this is worth a mention because it’s won awards and is very legitimate. If you are an at-home Mom or free-lancer without work, you should check this out.
* Yahoo Publisher Network - This is the Yahoo version of Google Adsense.
I know this isn’t a complete list and I am always interested in learning about more legitimate sites.
SM Ladies
Being a shoe mart girl is never easy for an aware being. As a former salesman of different malls, I witnessed Henry Sy’s unfolded story of slavery behind the respectable reputation of SM malls all over the Philippines. I want to quote that what I saw and known does not only happen in SM malls but also in other establishments and companies. With these, Marx told us about his social theory that the orientation on the existence of human individuals on surviving one’s environment is a necessity. In order to survive, one must be aware of the things happening surrounding us. According to him, we must be in control of our lives. Being aware of the things that are happening gives us the opportunity to be in control of our lives. However, my critique towards the system may somewhat exaggerated in the sense that what the SM ladies experienced are only standard operating procedures. For example, inspecting the employees does not necessarily mean that they are believed to steal. It is only because the company itself wants to be assured that their employees would not be tempted to do such things because they have their fear of getting caught and terminated. The company, as capitalist, wants to feel security that their capital – the establishment or company – is properly compensated or given value of. Just like every worker’s interest, the SM ladies also want to be properly compensated for what she had worked for.
This works shows that being a worker and a capitalist has their own pros and cons. Being a worker foes not necessarily mean that you do not have the right to be a capitalist in your way. One just has to maximize his resources in order to have a valuable property of his own. Analogous to this, being a capitalist does not always mean that one is powerful over the other. Being a capitalist also has its pros and cons and one of them is to be criticized by many. Many would not understand standard operating procedures unless they have out their feet in the capitalist’s shoes. Social conflicts will always be present because it is inherent to all human history.
This works shows that being a worker and a capitalist has their own pros and cons. Being a worker foes not necessarily mean that you do not have the right to be a capitalist in your way. One just has to maximize his resources in order to have a valuable property of his own. Analogous to this, being a capitalist does not always mean that one is powerful over the other. Being a capitalist also has its pros and cons and one of them is to be criticized by many. Many would not understand standard operating procedures unless they have out their feet in the capitalist’s shoes. Social conflicts will always be present because it is inherent to all human history.
Ang Dapat Mabatid ng mga Kabataang Pilipino
Itong Pilipinas, na unang bansang Asyano na lumaya sa pagiging kolonya ng dayuhang bansa, ay siya ring unang nagpamalas ng makabagong nasyonalismo. Mataas ang tingin sa kanya ng kanyang mga kalapit-bansa dahil sa katapangang ipinakita ng mga sinaunang Pilipino sa pakikibaka upang makamit ang inaaasam na kalayaan. Muli siyang hinangaan sa kanyang damdaming makabayan nang mag-alsa ang mga Pilipino upang patalsikin ang dating diktador na rehimeng Marcos noong 1986.
Ngayong nahaharap ang Pilipinas sa mga pagbabago at isyu ng globalisasyon ay tila nagbago na rin ang kamalayang pambansa ng mga Pilipino. Sa gitna ng mga kaguluhang sosyo-pulitikal at krisis pang-ekonomiya ng bansa ay nasaan ang damdaming makabayan ng mga Pilipino? Ano ang ginagawa ng mga kabataan ng kasalukayang henerasyon sa sinasabi ni Gat Jose Rizal na sila ay ‘pag-asa ng bayan’? Wala kundi pawang kataksilan at pag-aalipusta sa Inang Bayan!
Mangyaring nasabi ko ito sapagkat isang malinaw na halimbawa ng pag-aalipusta sa bayan ay ang hindi pagtangkilik sa sariling wika. Maraming kabataang Pilipino ang hindi gumagamit ng wikang Filipino sa kanilang pakikipag-usap. Mababa ang tingin ng mga kabataang ito sa Filipino, ang ating opisyal na wikang pambansa, samantalang mataas naman ang tingin sa mga wikang dayuhan. Naniniwala silang mahinang wika ang Filipino kaysa ibang wika lalo na ang Ingles. Ayon sa pag-aaral na ginawa ni Banaag tungkol sa wikang gamit ng mga kabataang nag-aaral sa Ateneo de Manila University, University of the East at maging sa UP, napag-alamang higit na ginagamit ang Ingles sa paaralan subalit timbang naman ang paggamit ng Filipino at Ingles sa kanilang tahanan.[1] Ang mga kabataang ito ay nagsasabing ang Ingles ang susi ng kanilang tagumpay kaya’t sila ay nagpapakadalubhasa rito. Nakatatak na sa kanilang kamalayan na ang Ingles ay isang prestihiyosong wika. Ang mga intelektwal na ito ay hayagan ang pag-aalipusta sa Inang Bayan dahil sa pagwawalang-bahala sa sariling wika kapalit ng Ingles. Nasaan ang pagiging makabayan kung ganito ang pagtingin ng isang mamamayan sa kanyang wika?
"Ang hindi magmahal sa sariling wika ay higit pa ang amoy sa malansang isda.” Ang pamosong linyang ito ni Rizal ay malinaw na naglalarawan ng pagtataksil sa bayan ng isang taong walang pagmamahal sa sariling wika. Ikinumpara pa nga siya ni Rizal sa isang malansang isda, nakakadiri at di dapat pamarisan. Ang nakalulungkot nito, talamak na sa Pilipinas ang pagtatangi sa wikang Ingles. Michael love Jenny, sulat sa pinto ng isang banyo sa UP Main Library. Strictly No Parking, pagbabawal sa isang ahensya ng gobyerno sa Bicutan, Taguig. Wanted Attractive Waitress and GRO, sa kahabaan ng Timog Avenue. Sa mga usap-usapan ng mga estudyante naman maririnig mo ang mga pariralang: halos every night ko siyang kausap sa phone, marami kaming treasured moments, out of town kami every summer vacation, bale at the same time kumikita ako as a part-time employee.
"Kung ano ang wika mo, iyon ang pagkatao mo. Sa larangang pambansa, ang wika ng bayan ay ang bayan." [2] Ayon kay Almario, ang wika ng bayan ay kung ano ang kaalaman at kasanayan ng gumagamit na bayan. Samakatwid, kapag sinabi mong mahina ang wika mo, sinasabi mo ring mababa ang karanasan at kaalaman ng iyong bayan. Paano magiging mataas ang uri ng Filipino kung hindi gagamitin ng mga intelektwal o edukado? At paanong aangat ang karunungan ng taumbayan kung ang mga dapat nilang matutunan ay sinasalita at isinusulat sa wikang hindi nila alam?
Tandaan nating may tungkulin tayong dapat gampanan bilang isang mamamayan at ito ay ang paglilingkod sa Inang Bayan. Ang paggamit ng wikang Filipino ay isa lang sa maraming paraan ng pagsisilbi at pagpapakita ng pagmamahal sa bayan, isang paraan ng pagkakaroon ng kamalayan at damdaming makabayan. Oo nga’t nakatatak na sa ating pagkatao ang impluwensiya ng mga Amerikano at mahirap na itong alisin sa ating kamalayan nang ganoon na lamang subalit kailangan nating simulan ang pagbabago kahit paunti-unti. Ang pagbabago naman kasi ay hindi nangyayari sa isang iglap lang. Kung hindi natin agad uumpisahan ang pagbabago kailan tayo kikilos? Gamitin natin at tangkilikin ang wikang Filipino. Panahon na ngayong dapat nating ipakita ang ating sariling pagkakakilalan sa pamamagitan ng ating sariling wika. Ngayon ang panahon upang iwaksi ang kamalayang kolonyal, lumaya sa impluwensiya ng mga dayuhan, panahon na ngayong dapat makilala ang Filipino bilang wika ng isang bansang may mataas na kaalaman at karanasan.
[1]Banaag, Regina F. “The Effects of the Interlocutors and the Situation on the Language Choice of an Individual,” isang pag-aaral para sa Speech 204, UP Diliman, Ikalawang semester, 1988-1989.
[2]Almario, Virgilio S. “Filipino ang Filipino.” Daluyan (Opisyal na Publikasyon ng Sentro ng Wikang Filipino). Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon. Enero-Marso, 1994.
Ngayong nahaharap ang Pilipinas sa mga pagbabago at isyu ng globalisasyon ay tila nagbago na rin ang kamalayang pambansa ng mga Pilipino. Sa gitna ng mga kaguluhang sosyo-pulitikal at krisis pang-ekonomiya ng bansa ay nasaan ang damdaming makabayan ng mga Pilipino? Ano ang ginagawa ng mga kabataan ng kasalukayang henerasyon sa sinasabi ni Gat Jose Rizal na sila ay ‘pag-asa ng bayan’? Wala kundi pawang kataksilan at pag-aalipusta sa Inang Bayan!
Mangyaring nasabi ko ito sapagkat isang malinaw na halimbawa ng pag-aalipusta sa bayan ay ang hindi pagtangkilik sa sariling wika. Maraming kabataang Pilipino ang hindi gumagamit ng wikang Filipino sa kanilang pakikipag-usap. Mababa ang tingin ng mga kabataang ito sa Filipino, ang ating opisyal na wikang pambansa, samantalang mataas naman ang tingin sa mga wikang dayuhan. Naniniwala silang mahinang wika ang Filipino kaysa ibang wika lalo na ang Ingles. Ayon sa pag-aaral na ginawa ni Banaag tungkol sa wikang gamit ng mga kabataang nag-aaral sa Ateneo de Manila University, University of the East at maging sa UP, napag-alamang higit na ginagamit ang Ingles sa paaralan subalit timbang naman ang paggamit ng Filipino at Ingles sa kanilang tahanan.[1] Ang mga kabataang ito ay nagsasabing ang Ingles ang susi ng kanilang tagumpay kaya’t sila ay nagpapakadalubhasa rito. Nakatatak na sa kanilang kamalayan na ang Ingles ay isang prestihiyosong wika. Ang mga intelektwal na ito ay hayagan ang pag-aalipusta sa Inang Bayan dahil sa pagwawalang-bahala sa sariling wika kapalit ng Ingles. Nasaan ang pagiging makabayan kung ganito ang pagtingin ng isang mamamayan sa kanyang wika?
"Ang hindi magmahal sa sariling wika ay higit pa ang amoy sa malansang isda.” Ang pamosong linyang ito ni Rizal ay malinaw na naglalarawan ng pagtataksil sa bayan ng isang taong walang pagmamahal sa sariling wika. Ikinumpara pa nga siya ni Rizal sa isang malansang isda, nakakadiri at di dapat pamarisan. Ang nakalulungkot nito, talamak na sa Pilipinas ang pagtatangi sa wikang Ingles. Michael love Jenny, sulat sa pinto ng isang banyo sa UP Main Library. Strictly No Parking, pagbabawal sa isang ahensya ng gobyerno sa Bicutan, Taguig. Wanted Attractive Waitress and GRO, sa kahabaan ng Timog Avenue. Sa mga usap-usapan ng mga estudyante naman maririnig mo ang mga pariralang: halos every night ko siyang kausap sa phone, marami kaming treasured moments, out of town kami every summer vacation, bale at the same time kumikita ako as a part-time employee.
"Kung ano ang wika mo, iyon ang pagkatao mo. Sa larangang pambansa, ang wika ng bayan ay ang bayan." [2] Ayon kay Almario, ang wika ng bayan ay kung ano ang kaalaman at kasanayan ng gumagamit na bayan. Samakatwid, kapag sinabi mong mahina ang wika mo, sinasabi mo ring mababa ang karanasan at kaalaman ng iyong bayan. Paano magiging mataas ang uri ng Filipino kung hindi gagamitin ng mga intelektwal o edukado? At paanong aangat ang karunungan ng taumbayan kung ang mga dapat nilang matutunan ay sinasalita at isinusulat sa wikang hindi nila alam?
Tandaan nating may tungkulin tayong dapat gampanan bilang isang mamamayan at ito ay ang paglilingkod sa Inang Bayan. Ang paggamit ng wikang Filipino ay isa lang sa maraming paraan ng pagsisilbi at pagpapakita ng pagmamahal sa bayan, isang paraan ng pagkakaroon ng kamalayan at damdaming makabayan. Oo nga’t nakatatak na sa ating pagkatao ang impluwensiya ng mga Amerikano at mahirap na itong alisin sa ating kamalayan nang ganoon na lamang subalit kailangan nating simulan ang pagbabago kahit paunti-unti. Ang pagbabago naman kasi ay hindi nangyayari sa isang iglap lang. Kung hindi natin agad uumpisahan ang pagbabago kailan tayo kikilos? Gamitin natin at tangkilikin ang wikang Filipino. Panahon na ngayong dapat nating ipakita ang ating sariling pagkakakilalan sa pamamagitan ng ating sariling wika. Ngayon ang panahon upang iwaksi ang kamalayang kolonyal, lumaya sa impluwensiya ng mga dayuhan, panahon na ngayong dapat makilala ang Filipino bilang wika ng isang bansang may mataas na kaalaman at karanasan.
[1]Banaag, Regina F. “The Effects of the Interlocutors and the Situation on the Language Choice of an Individual,” isang pag-aaral para sa Speech 204, UP Diliman, Ikalawang semester, 1988-1989.
[2]Almario, Virgilio S. “Filipino ang Filipino.” Daluyan (Opisyal na Publikasyon ng Sentro ng Wikang Filipino). Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon. Enero-Marso, 1994.
Existentialism is a Humanism
Sartre tries to defend existentialism from its critiques such as it leads one to inaction, or it allows/fosters anarchy by removing “god” or some other institution that defines and judges mans’ actions. He also mentions anguish, forlornness and despair as emotions attached directly to “existenze”.
The point of the essay is simply that we are free, without god there would be no “looming” standard by which everything must conform, and which everything is subject to it terms of valuation. Integrity, action, and responsibility lies solely on man and not on any particular nature ascribed to him by otherworldly or institutionalized structures.
In relation to freedom, Existentialists generally deny that there is any fixed “human nature” which limits us in what we do and who we are. Whatever happens to us, it is a consequence of our choices and we must take responsibility for that – there is no way we can transfer that responsibility to any other agency, human or otherwise. This constitutes the feeling of anguish wherein man is alone and takes sole responsibility for his/her actions Sartre said that the man can only genuinely assert meaning through his actions, indeed his very existence lies in the extent that man fulfills himself; he is nothing more than the ensemble of his acts. Man has a choice, but in existential terms, when he so chooses, he chooses not only for himself but also for the whole of mankind (“In choosing myself, I choose the world”). It is this feeling, and knowledge that as everyone might see the world in this light, they would act accordingly to chose what is best for him and for all “others”, the critique that existentialism leads people into inaction is thus answered.
Another assertion of existentialism is that god does not exist (applies only to atheistic existentialists), and this implies that there is nothing higher than man that could set the standard as to what man ultimately is. “There is no human nature, since there is no God to conceive it. Man is what he conceives himself to be”. (Froyd 2005) In this respect, forlornness arises for then there would be no standard by which everyone is judged, and in relation to the previous paragraph, man is condemned to be free. The essence of man can no longer be found and defined by pre-existing norms, it has to be created (existence precedes essence). The process of this creation, is only through (as I have mentioned earlier) action and choice. Anarchy cannot ensue if everyone thinks this way, because even if god didn’t exist, no one in their right mind (who also believes that “others” are well capable of the things he/she can do) would resort to brutish acts, rather he/she would do the opposite and act according to a universal maxim applicable to all (to borrow Kant’s terminology). This particular emotion is also related to Sartre’s notion of “authenticity” and “bad faith” on which the choices of man and his/her appraisal of the situation constitutes his “real” existence.
The third emotion despair arises because, though man is free, he is free in a prison. His freedom is limited by the freedom of the “others” – “My freedom ends where your freedom begins”. Despair arises because each moment we choose we are confronted by possibilities. For though we are ultimately free, the probability of enacting the choice is restricted by facts-of-life and of the freedom of others. In this light Marx may be said to be right that “men make their own history, but do not make it as they please, but they do it under circumstances already determined for them by history and their social conditions” (Marx 1845) In this sense, men make their own chooses but they act according to circumstances determined by history and social conditions.
Now, many would contend that Sartre’s defense is self-defeating in that existentialism is precisely against putting reason and rationality at the center, yet clearly in his essay he is using reason and rational arguments to stake his claim and defend the “ideals” of existentialism. My take on this issue would be that, perhaps it is not as self-defeating as one may think, precisely because existence is something that everyone shares so too must it be possible to be articulated. In this sense, reason has become a vehicle towards further understanding of “existenze”; it is not in any way putting it in the center. The things that cannot be adequately articulated (call it the sublimity of life/existence, or whatever term you may think suits this phenomenon) is not entirely defined here (a part may have been articulated such as the three emotions), the purpose of the essay was to answer false accusations (falseness here is not meant as to refer to a predefined notion of truth but rather how we understand a given discourse, in this sense the falsity is defined in terms of how existentialism comes to being in light of definitions or what one might rightly call language interplay in which the meaning of the discourse is seen or evaluated through other overlapping discourses – a need for a certain level of objectivity, so to speak) to this endeavor in that they seek to portray/promote a critical valuation of life but is hindered because other institutions have misconstrued what they sought to convey.
The point of the essay is simply that we are free, without god there would be no “looming” standard by which everything must conform, and which everything is subject to it terms of valuation. Integrity, action, and responsibility lies solely on man and not on any particular nature ascribed to him by otherworldly or institutionalized structures.
In relation to freedom, Existentialists generally deny that there is any fixed “human nature” which limits us in what we do and who we are. Whatever happens to us, it is a consequence of our choices and we must take responsibility for that – there is no way we can transfer that responsibility to any other agency, human or otherwise. This constitutes the feeling of anguish wherein man is alone and takes sole responsibility for his/her actions Sartre said that the man can only genuinely assert meaning through his actions, indeed his very existence lies in the extent that man fulfills himself; he is nothing more than the ensemble of his acts. Man has a choice, but in existential terms, when he so chooses, he chooses not only for himself but also for the whole of mankind (“In choosing myself, I choose the world”). It is this feeling, and knowledge that as everyone might see the world in this light, they would act accordingly to chose what is best for him and for all “others”, the critique that existentialism leads people into inaction is thus answered.
Another assertion of existentialism is that god does not exist (applies only to atheistic existentialists), and this implies that there is nothing higher than man that could set the standard as to what man ultimately is. “There is no human nature, since there is no God to conceive it. Man is what he conceives himself to be”. (Froyd 2005) In this respect, forlornness arises for then there would be no standard by which everyone is judged, and in relation to the previous paragraph, man is condemned to be free. The essence of man can no longer be found and defined by pre-existing norms, it has to be created (existence precedes essence). The process of this creation, is only through (as I have mentioned earlier) action and choice. Anarchy cannot ensue if everyone thinks this way, because even if god didn’t exist, no one in their right mind (who also believes that “others” are well capable of the things he/she can do) would resort to brutish acts, rather he/she would do the opposite and act according to a universal maxim applicable to all (to borrow Kant’s terminology). This particular emotion is also related to Sartre’s notion of “authenticity” and “bad faith” on which the choices of man and his/her appraisal of the situation constitutes his “real” existence.
The third emotion despair arises because, though man is free, he is free in a prison. His freedom is limited by the freedom of the “others” – “My freedom ends where your freedom begins”. Despair arises because each moment we choose we are confronted by possibilities. For though we are ultimately free, the probability of enacting the choice is restricted by facts-of-life and of the freedom of others. In this light Marx may be said to be right that “men make their own history, but do not make it as they please, but they do it under circumstances already determined for them by history and their social conditions” (Marx 1845) In this sense, men make their own chooses but they act according to circumstances determined by history and social conditions.
Now, many would contend that Sartre’s defense is self-defeating in that existentialism is precisely against putting reason and rationality at the center, yet clearly in his essay he is using reason and rational arguments to stake his claim and defend the “ideals” of existentialism. My take on this issue would be that, perhaps it is not as self-defeating as one may think, precisely because existence is something that everyone shares so too must it be possible to be articulated. In this sense, reason has become a vehicle towards further understanding of “existenze”; it is not in any way putting it in the center. The things that cannot be adequately articulated (call it the sublimity of life/existence, or whatever term you may think suits this phenomenon) is not entirely defined here (a part may have been articulated such as the three emotions), the purpose of the essay was to answer false accusations (falseness here is not meant as to refer to a predefined notion of truth but rather how we understand a given discourse, in this sense the falsity is defined in terms of how existentialism comes to being in light of definitions or what one might rightly call language interplay in which the meaning of the discourse is seen or evaluated through other overlapping discourses – a need for a certain level of objectivity, so to speak) to this endeavor in that they seek to portray/promote a critical valuation of life but is hindered because other institutions have misconstrued what they sought to convey.
Alamat: Kung Bakit May Bentilador na Nakatutok sa mga Libro ng Aklatan
Noong araw ay isang masukal na gubat ang kinatatayuan ng Unibersidad ng Pilipinas sa Diliman, Lungsod Quezon. Ginawa itong kampo ng mga Amerikano noong panahon ng kanilang pamamayani sa Pilipinas. Nang umalis ang mga Puti ay inilipat sa nasabing lugar ang Unibersidad ng Pilipinas mula sa lungsod ng Maynila. Isa sa mga naunang gusaling itinayo sa pamantasan ay ang Main Library. Dahil sa kalumaan nito kaya itinuturing na maalamat ang natusrang gusali. Marami raw kasing hindi maipaliwanag na mga pangyayari sa naturang aklatan. May mga kababalaghang nangyayari na siyang dahilan kung bakit ang iba ay hindi nakatatagal magtrabaho sa nasabing establisyemento. Ayon sa mga matatandang nagtatrabaho sa UP na nakakuwentuhan ko, ang mga kababalaghang ito ay kagagawan ng mga ligaw na kaluluwa na namatay noong panahon ng giyera. Subalit nay mga nagsabi ring ito ay gawa ng mga nilalang na dating nakatira rito noong ito ay isa pang masukal na gubat.
Isa sa mga nakausap ko ay ang pinakamatandang libararian na si Ginang Candida Sarmiento o Ma’am Ida. Marami na raw siyang naranasang kakaiba hindi lamang sa main libarary kundi maging sa iba pang mga gusali sa loob ng UP Diliman campus. Subalit ang isa sa hindi niya makalimutang karanasan tungkol sa mga kababalaghang ito ay ang nangyari noon sa isang library staff. Mag-iisang buwan pa lang siyang nalilipat sa main laibarary mula sa College of Law noon. Anim silang magkakasama sa kuwarto, dalawang student assistants (SA), tatlong libraray staffs at si Ma’am Ida. Nasa ikatlong palapag sila nakatoka nang araw na iyon, sa Special Collections at Archives Section. Mag-iikalawa noon nang hapon, buwan ng Marso, kaya matindi ang alinsangan ng panahon. Abala ang dalawang SA sa pag-aayos at pagbabalik ng mga ginamit na aklat kasama ang isang libaray staff. Si Ma’am Ida naman ay nakaupo sa kanyang mesa sa gilid ng silid at gumagawa ng inventory. Nasa kabilang silid naman ang dalawa pang staff subalit salamin lamang ang nakaharang na dingding kaya nakikita pa rin nila ang kabila.
Maya’t maya ay pinagpawisan ang libaray staff na kasama ng dalawang SA. Nakita niya ang isang nakabukas na bentilador (stand fan) na nakatutok sa shelf ng Special Collections. Dahil naiinitan, kinuha niya ang bentilador at inilipat malapit sa kanyang puwesto ng inaayusang mga aklat. Makalipas ang ilang sandali ay biglang kinilabutan ang naturang staff. Tumayo ang kanyang mga balahibo nang mapadako ang tingin niya sa bentilador. Maging si Ma’am Ida ay napamulagat sa nakita. Napalingon din ang dalawang SA maging ang mga staff na nasa kabilang silid. Walag namutawing kahit anong salita o tunog mula sa kanilang bibig. Tahimik lamang silang nakatingin habang dahan-dahang umuurong ang bentilador pabalik sa dati nitong puwesto. Kahalintulad nito ang isang saranggola na hinihila ng isang bata upang paliparin.
Pagkaraan ng ilang minutong walang imikan ay lumapit ang isang SA sa bentilador upang tinganan ang kawad nito. Lumabas din sa kabilang silid ang dalawang staff upang makiusyoso. Wala naman silang nakitang kakaiba sa kawad kaya nagkibit-balikat na lamang ang mga ito sa mga kasamahang naghihintay nang dahilan ng pangyayari. Dahil sa siya ang pinakamatagal nang nagtatrabaho doon, napilitang magsalita si Ma’am Ida.
“Huwag kayong matakot. Ganyan talaga rito. Hindi lang iyan ang mararanasan ninyo.”
“Ano po bang ibig ninyong sabihin, Ma’am Ida?” tanong ng isang SA.
“May iba pa tayong kasama sa gusaling ito. Hindi lang dito kundi maging sa iba pang gusali rito sa loob ng campus. Noong ako ay nasa College of Law ay may kakaiba rin akong naranasan doon,” tugon ni Ma’am Ida.
“Nakakatakot pala rito. Baka wala na ritong pumask na estudyante kapag nalaman nila ang pangyayaring ito,” saad ng staff na gumamit ng bentilador.
“Ayan, hindi naman kasi para sa inyo ang bentilador. Para sa kanila iyan. Naiinitan din kasi sila,” sabi ni Ma’am Ida sa kanyang mga kasama. “Huwag niyo na lamang ipagsasabi sa iba ang nakita natin para hindi sila matakot na pumunta rito.”
“Ibig sabihin pala ay ginagawa nilang tirahan ang mga libro dito sa aklatan,” saad naman ng isang staff na galing sa kabilang silid.
Mula noon ay palagi nang may mga nakatutok na bentilador sa mga libro ng aklatan upang hindi mainitan ang mga nilalang na nakatira roon.
Isa sa mga nakausap ko ay ang pinakamatandang libararian na si Ginang Candida Sarmiento o Ma’am Ida. Marami na raw siyang naranasang kakaiba hindi lamang sa main libarary kundi maging sa iba pang mga gusali sa loob ng UP Diliman campus. Subalit ang isa sa hindi niya makalimutang karanasan tungkol sa mga kababalaghang ito ay ang nangyari noon sa isang library staff. Mag-iisang buwan pa lang siyang nalilipat sa main laibarary mula sa College of Law noon. Anim silang magkakasama sa kuwarto, dalawang student assistants (SA), tatlong libraray staffs at si Ma’am Ida. Nasa ikatlong palapag sila nakatoka nang araw na iyon, sa Special Collections at Archives Section. Mag-iikalawa noon nang hapon, buwan ng Marso, kaya matindi ang alinsangan ng panahon. Abala ang dalawang SA sa pag-aayos at pagbabalik ng mga ginamit na aklat kasama ang isang libaray staff. Si Ma’am Ida naman ay nakaupo sa kanyang mesa sa gilid ng silid at gumagawa ng inventory. Nasa kabilang silid naman ang dalawa pang staff subalit salamin lamang ang nakaharang na dingding kaya nakikita pa rin nila ang kabila.
Maya’t maya ay pinagpawisan ang libaray staff na kasama ng dalawang SA. Nakita niya ang isang nakabukas na bentilador (stand fan) na nakatutok sa shelf ng Special Collections. Dahil naiinitan, kinuha niya ang bentilador at inilipat malapit sa kanyang puwesto ng inaayusang mga aklat. Makalipas ang ilang sandali ay biglang kinilabutan ang naturang staff. Tumayo ang kanyang mga balahibo nang mapadako ang tingin niya sa bentilador. Maging si Ma’am Ida ay napamulagat sa nakita. Napalingon din ang dalawang SA maging ang mga staff na nasa kabilang silid. Walag namutawing kahit anong salita o tunog mula sa kanilang bibig. Tahimik lamang silang nakatingin habang dahan-dahang umuurong ang bentilador pabalik sa dati nitong puwesto. Kahalintulad nito ang isang saranggola na hinihila ng isang bata upang paliparin.
Pagkaraan ng ilang minutong walang imikan ay lumapit ang isang SA sa bentilador upang tinganan ang kawad nito. Lumabas din sa kabilang silid ang dalawang staff upang makiusyoso. Wala naman silang nakitang kakaiba sa kawad kaya nagkibit-balikat na lamang ang mga ito sa mga kasamahang naghihintay nang dahilan ng pangyayari. Dahil sa siya ang pinakamatagal nang nagtatrabaho doon, napilitang magsalita si Ma’am Ida.
“Huwag kayong matakot. Ganyan talaga rito. Hindi lang iyan ang mararanasan ninyo.”
“Ano po bang ibig ninyong sabihin, Ma’am Ida?” tanong ng isang SA.
“May iba pa tayong kasama sa gusaling ito. Hindi lang dito kundi maging sa iba pang gusali rito sa loob ng campus. Noong ako ay nasa College of Law ay may kakaiba rin akong naranasan doon,” tugon ni Ma’am Ida.
“Nakakatakot pala rito. Baka wala na ritong pumask na estudyante kapag nalaman nila ang pangyayaring ito,” saad ng staff na gumamit ng bentilador.
“Ayan, hindi naman kasi para sa inyo ang bentilador. Para sa kanila iyan. Naiinitan din kasi sila,” sabi ni Ma’am Ida sa kanyang mga kasama. “Huwag niyo na lamang ipagsasabi sa iba ang nakita natin para hindi sila matakot na pumunta rito.”
“Ibig sabihin pala ay ginagawa nilang tirahan ang mga libro dito sa aklatan,” saad naman ng isang staff na galing sa kabilang silid.
Mula noon ay palagi nang may mga nakatutok na bentilador sa mga libro ng aklatan upang hindi mainitan ang mga nilalang na nakatira roon.
Ang Kabilang Mukha ng Dula
Faculty Follies 2005
KALagtasan: Nagmamahal sa Gitna ng Kamahalan
Teatro Wilfredo Ma. Guerrero
2nd Floor, Palma Hall, UP Diliman Campus, Quezon City
Disyembre 14, 2005, 3:00 PM
Madalas akong manood ng mga nakakatuwang palabas , dula o skit sa loob ng UP at ilan lamang sa mga nagtatanghal nito ay ang UP Repertory Company at UP SIKAT (Sirkulo ng mga Kabataang Artista). Subalit ang Faculty Follies ay hindi ordinaryong palabas lamang bukod sa ito ay kinatatampukan ng mga paborito kong guro sa Kolehiyo ng Arte at Literatura (KAL). Nakakaaliw man ang nasabing dula, mayroon itong mensaheng ipinaabot sa mga nanood nito.
Sa pangkalahatan, ang dula ay isang musikal at puno ng buhay. Talagang pinasaya nito ang mga manonood sa mga nakakabaliw nitong mga eksena at napapahagalpak kami sa tawa sa mga adlib ng mga nagsipagganap. Ang dula ay tungkol sa iba’t ibang uri ng pagliligawan at pag-iibigan sa Pilipinas simula noong panahon pa ng ating mga ninuno hanggang sa kasalukuyan. Medyo hindi akma sa panahon ang nasabing paksa dahil matagal pa naman ang Araw ng mga Puso pero ang panahon ng Kapaskuhan ay panahon ng pagmamahalan kaya swak na rin.
Nakakaaliw panoorin ang mga guro ng KAL lalo na ang tagapagsalaysay na si Rio Alma o Virgilio Almario, ang Dekano ng KAL. Mahusay ding magpatawa ang dalawang magkatunggali sa balagtasan na sina Sir Vim Nadera at Ma’am Charry Lucero na parehong guro sa Departamento ng Filipino. Magaling ang bawat departamento ng KAL sa kanilang mga bahagi sa dula. Ang hindi ko lang masyadong na-appreciate ay ang presentasyon ng Art Studies Department na puppet show at shadow dance dahil hindi ako mahilig sa mga ganitong palabas. Nakadagdag din sa aking pagkabagot sa palabas nila ay ang kanilang paksang pag-iibigan noong unang panahon. Kaya siguro hindi ko nagustuhan ang nasabing pagtatanghal ay dahil sa makaluma ang kanilang tema na taliwas sa aking nakamulatang makabagong sistema ngayon. Ang pinakagusto ko naman ay ang pagtatanghal ng Department of Speech at Theater Arts tungkol sa pag-iibigan sa panahon ng Hapon. Bongga ang dance number nila at talagang hindi ko napigilan ang sarili kong hindi mapaindak sa aking kinauupuan. Tawa ako nang tawa doon sa isang gurong lalaki kasi kailangan niyang magsuot ng bestida bilang isang babaeng japayuki. Riot talaga ang bahaging iyon at ang lahat ng mga manonood ay napapabunghalit ng tawa kapag siya ay nagsasayaw dahil kengkoy ang dating niya sa entablado. Bigay na bigay din siya sa kanyang pagsasayaw at sabi nga ng isang katabi ko ay baka umaalog-alog din ang kanyang “junior” habang sumasayaw siya. Ha! Ha! Ha! Ha! Ha!
Katulad nga ng sinabi ko kanina, ang nasabing dula ay hindi lamang nais makapagbigay ng aliw kundi may mensaheng nais ipahatid sa mga manonood. Sa pamagat pa lang na “Nagmamahalan sa gitna ng kamahalan” ay may nais na itong ipahayag. Ang KAL na tahanan ng mga militanteng grupo ay ipinaglalaban ang karapatan ng mga manggagawa lalo na ng mga taga-UP. Nais nilang manawagan sa mga manonood na makiisa sa kanilang pakikipaglaban upang maibigay ang matagal nang hindi nababayarang cost of living allowance o COLA ng mga manggagawa sa UP. Kakarampot na nga lang ang kanilang sahod, hindi pa ibinibigay sa kanila ang mga benepisyong nararapat lamang sa kanila. Ang dula ay isang mahusay na paraan upang ipabatid ang mga mensaheng nais ihatid sa mga manonood. Tunay ngang ang mga ganitong pagtitipon ay angkop upang magpahayag ng mga ideolohiya at upang magpabatid ng mga isyung nangyayari sa ating paligid.
Kudus sa mga kaguruan ng KAL! Hindi lang pala sa pagtuturo sila magaling kundi maging sa pag-arte at pagtatanghal ng mga palabas. Ngayon ay mas lalo kong hinangaan ang mga guro ko sa KAL at para sa akin ang KAL ang pinakamasayang kolehiyo sa UP Diliman!!!
KALagtasan: Nagmamahal sa Gitna ng Kamahalan
Teatro Wilfredo Ma. Guerrero
2nd Floor, Palma Hall, UP Diliman Campus, Quezon City
Disyembre 14, 2005, 3:00 PM
Madalas akong manood ng mga nakakatuwang palabas , dula o skit sa loob ng UP at ilan lamang sa mga nagtatanghal nito ay ang UP Repertory Company at UP SIKAT (Sirkulo ng mga Kabataang Artista). Subalit ang Faculty Follies ay hindi ordinaryong palabas lamang bukod sa ito ay kinatatampukan ng mga paborito kong guro sa Kolehiyo ng Arte at Literatura (KAL). Nakakaaliw man ang nasabing dula, mayroon itong mensaheng ipinaabot sa mga nanood nito.
Sa pangkalahatan, ang dula ay isang musikal at puno ng buhay. Talagang pinasaya nito ang mga manonood sa mga nakakabaliw nitong mga eksena at napapahagalpak kami sa tawa sa mga adlib ng mga nagsipagganap. Ang dula ay tungkol sa iba’t ibang uri ng pagliligawan at pag-iibigan sa Pilipinas simula noong panahon pa ng ating mga ninuno hanggang sa kasalukuyan. Medyo hindi akma sa panahon ang nasabing paksa dahil matagal pa naman ang Araw ng mga Puso pero ang panahon ng Kapaskuhan ay panahon ng pagmamahalan kaya swak na rin.
Nakakaaliw panoorin ang mga guro ng KAL lalo na ang tagapagsalaysay na si Rio Alma o Virgilio Almario, ang Dekano ng KAL. Mahusay ding magpatawa ang dalawang magkatunggali sa balagtasan na sina Sir Vim Nadera at Ma’am Charry Lucero na parehong guro sa Departamento ng Filipino. Magaling ang bawat departamento ng KAL sa kanilang mga bahagi sa dula. Ang hindi ko lang masyadong na-appreciate ay ang presentasyon ng Art Studies Department na puppet show at shadow dance dahil hindi ako mahilig sa mga ganitong palabas. Nakadagdag din sa aking pagkabagot sa palabas nila ay ang kanilang paksang pag-iibigan noong unang panahon. Kaya siguro hindi ko nagustuhan ang nasabing pagtatanghal ay dahil sa makaluma ang kanilang tema na taliwas sa aking nakamulatang makabagong sistema ngayon. Ang pinakagusto ko naman ay ang pagtatanghal ng Department of Speech at Theater Arts tungkol sa pag-iibigan sa panahon ng Hapon. Bongga ang dance number nila at talagang hindi ko napigilan ang sarili kong hindi mapaindak sa aking kinauupuan. Tawa ako nang tawa doon sa isang gurong lalaki kasi kailangan niyang magsuot ng bestida bilang isang babaeng japayuki. Riot talaga ang bahaging iyon at ang lahat ng mga manonood ay napapabunghalit ng tawa kapag siya ay nagsasayaw dahil kengkoy ang dating niya sa entablado. Bigay na bigay din siya sa kanyang pagsasayaw at sabi nga ng isang katabi ko ay baka umaalog-alog din ang kanyang “junior” habang sumasayaw siya. Ha! Ha! Ha! Ha! Ha!
Katulad nga ng sinabi ko kanina, ang nasabing dula ay hindi lamang nais makapagbigay ng aliw kundi may mensaheng nais ipahatid sa mga manonood. Sa pamagat pa lang na “Nagmamahalan sa gitna ng kamahalan” ay may nais na itong ipahayag. Ang KAL na tahanan ng mga militanteng grupo ay ipinaglalaban ang karapatan ng mga manggagawa lalo na ng mga taga-UP. Nais nilang manawagan sa mga manonood na makiisa sa kanilang pakikipaglaban upang maibigay ang matagal nang hindi nababayarang cost of living allowance o COLA ng mga manggagawa sa UP. Kakarampot na nga lang ang kanilang sahod, hindi pa ibinibigay sa kanila ang mga benepisyong nararapat lamang sa kanila. Ang dula ay isang mahusay na paraan upang ipabatid ang mga mensaheng nais ihatid sa mga manonood. Tunay ngang ang mga ganitong pagtitipon ay angkop upang magpahayag ng mga ideolohiya at upang magpabatid ng mga isyung nangyayari sa ating paligid.
Kudus sa mga kaguruan ng KAL! Hindi lang pala sa pagtuturo sila magaling kundi maging sa pag-arte at pagtatanghal ng mga palabas. Ngayon ay mas lalo kong hinangaan ang mga guro ko sa KAL at para sa akin ang KAL ang pinakamasayang kolehiyo sa UP Diliman!!!
Damong Ligaw
Isang Reaksiyon sa Pelikulang Ora Pro Nobis (Fight For Us)
Direksiyon ni Lino Brocka
Mga Nagsiganap: Philip Salvador, Dina Bonnevie, Gina Alajar
h
Nang una kong mapanood ang pelikulang Ora Pro Nobis (Fight For Us) limang taon na ang nakararaan ay nasa unang taon pa lang ako ng kursong Business Administration. Hindi pa ako ganoon kamulat sa mga nangyayari sa aking lipunan at maging ang aking mga ka-blockmate ay wala ring masyadongn ideya tungkol sa aktibismo, armadong kilusan, at Sosyalista – Komunista. Napilitan lang kaming panoorin ang nasabing pelikula dahil sa klase naming Kas 1 (Philippine History). Hindi kami required noon na gumawa ng reaksiyong papel subalit dahil sa aking pagiging mausisa ay tinanong ko ang aking mga klasmeyt kung ano ang palagay nila sa pelikula. Dahil mayayaman at graduate pa sa mga pribadong paaralan (Claret, Manila Science, Ateneo, etc.), walang ibang namutawi sa kanilang bibig kundi ang katagang “Okey lang.” Ngunit iba ang naging epekto ng pelikula sa akin bilang isang kabataan na nakasaksi sa mga gawain ng mga Sosyalista-Komunista o NPA o Kaliwa. Inaamin kong salat pa ang aking kaalaman noon tungkol sa kanila kaya nang mapanood ko ang pelikulang ito ni Lino Brocka ay ang aking emosyon lang ang naapektuhan. Habang pinapanood ko ang pelikula ay naranasan ko ang iba’t ibang uri ng damdamin: galit, pagkamuhi, awa, lungkot, pag-iyak, at maging paghihiganti. Nang lumabas ako ng Film Center ay ambigat-bigat ng aking pakiramdam. Nagngingitngit ang aking kalooban sa galit sa mga taong walang pusong nang-aapi ng kapwa at yumurak sa pagkatao ng maraming mamamayan.
Subalit nang muli ko itong mapanood sa UP Film Center nitong Pebrero 1 ay mas malalim ang naging pagtingin ko sa pelikula. Kung titingnan natin ito bilang isang teksto, maraming problema ang nakapaloob sa Ora Pro Nobis. Sa unang tingin ay masasabi nating ito ay maka-rebolusyon, maka-Kaliwa at pabor sa armadong pakikibaka ngunit kung susuriin nang malaliman ang pelikula ito ay hindi talaga ganoon. Nakapailalim sa pelikula ang antagonismo nito at pagbaluktot sa imahen ng Kaliwa (Sosyalista-Komunista).
Ginawa ang pelikula noong 1989 sa ilalim ng pamahalaang Aquino kung saan higit na marami ang naganap na paglabag sa mga karapatang pantao kaysa sa pinalitang rehimeng diktadura ni Marcos. Ang pagkakaiba nga lamang sa krimeng ito ng dalawang pamahalaan ay ang paraan ng kanilang pagsasagawa nito. Kung hayagan ang paglabag sa mga karapatang pantao ng rehimeng Marcos, patago namang ginawa ng pamahalaang Aquino ang pagsasamantala at pang-aapi sa maskara ng pagtatanggol sa mga karaniwang mamamayan laban sa Kaliwa na itinuturing ng pamahalaan bilang mga kriminal at walang kinikilalang Diyos.
Dapat nating malaman na ang pelikula ay ginawa rin upang ipalabas sa mga komersyal na sinehan. At kahit hindi nakapasa ang pelikula sa pamantayan ng MTRCB, hindi nangangahulugang ito ay subersibo. Ipinakita sa pelikula na suportado ng pamahalaan ang grupong Ora pro Nobis sa ibang pamantayan – na ang samahan ang magtatanggol sa kanayunan laban sa mga Kaliwa at hindi gagawa ng mga aksiyon laban sa mga mamamayan. Ngunit taliwas dito ang gawain ng grupo kung saan sila ay parang mga halimaw na uhaw sa karahasan: nagpapahirap, nananakit at pumapatay sa mga taong dapat ay kanilang ipinagtatanggol. Hindi rin ipinakita sa pelikula kung ano ang kaugnayan ng samahan sa pamahalaang Aquino ngunit ang karakter ni Kumander Kontra (Bembol Roco) ay ipinakitang umiidolo kay Marcos dahil sa larawan ng dating pangulo na nakasabit sa dingding ng bahay ng kumander. Marahil ay ipinapahiwatig nito na ang mga maka-Kaliwa ay nasa impluwensiya pa rin ni Marcos at iniiwasang idawit ang pamahalaang Aquino sa mga paglabag ng karapatang pantao sa pamamagitan nga ng pagpapakita na ang mga nagsasagawa nito ay umiidolo sa diktador na pangulo.
Kaugnay nito ang isa pang problema sa pelikula sa pagbibigay ng maling impresyon sa mga gawain at imahen ng kilusang Sosyalista-Komunista. Bagamat ipinakita ng pelikula ang pagbubulag-bulagan ng pamahalaang Aquino sa mga kaapihang dinaranas ng taumbayan sa ilalim ng terorismo ng kaniyang pamamahala, ipinakita rin ang imahen ng Kaliwa bilang kriminal – pumapatay ng tao at naninira ng buhay nang walang dahilan. Ang impresyon tuloy nito sa akin bilang manonood ay kawalang simpatiya sa gawain at pilosopiya ng kilusan na taliwas sa aking personal na kaalaman at karanasan tungkol sa kanila. (Maraming NPA dati sa aming bayan ng Minalabac sa Camarines Sur, Bicol at kung minsan ay bumababa sila sa aming baryo subalit wala naman silang ginagawang masama sa amin maliban sa paghingi ng mga gamit at pagkain. Madalas sila noong bumaba ng bundok at ako noon ay nasa elementarya pa lang, sa pagkakatanda ko ay mga taong 1990s nang mangyari iyon). Ipinakita sa pelikula na ang pagsama sa ganitong uri ng samahan ay nagdudulot ng pagkasira ng buhay at pamilya katulad ng nangyari sa pangunahing tauhan na si Jimmy (Philip Salvador).
Dagdag pa rito, ipinakita rin na ang pagsama sa armadong kilusan ay subjective at hindi dahil sa paniniwala o ideolohiyang ipinaglalaban. Ang pagsama (pagbalik din dahil dati na siyang maka-Kaliwa) ni Jimmy sa kilusan ay bunsod ng kagustuhang maipaghiganti ang kanyang namatay na anak at asawang si Esper (Gina Alajar). Malinaw na gusting sabihin ng tagpong ito na walang basehan ang kilusan maliban sa personal na kadahilanan. Ipinapahiwatig din nito na hindi lahat ay maaaring maging rebolusyonaryo hindi dahil sa kawalan ng sapat na kamalayan o kamulatan bagkus dahil sa kawalan ng karanasan sa mga pang-aapi ng pamahalaan.
Sa kabuuan, masasabing ang pelikulang Ora Pro Nobis ay nakabalot bilang isang maka-rebolusyonaryo pero ito ay subersibo lamang sa loob ng kagustuhan ng pamahalaang Aquino, sa loob ng pinapayagang pagtuligsa sa pamahalaan. (Nakakalungkot lang dahil ang sumulat ng kuwento ay ang hinahangaan ko at kilalang maka-Kaliwa at Marxist na si Jose F. Lacaba).
Direksiyon ni Lino Brocka
Mga Nagsiganap: Philip Salvador, Dina Bonnevie, Gina Alajar
h
Nang una kong mapanood ang pelikulang Ora Pro Nobis (Fight For Us) limang taon na ang nakararaan ay nasa unang taon pa lang ako ng kursong Business Administration. Hindi pa ako ganoon kamulat sa mga nangyayari sa aking lipunan at maging ang aking mga ka-blockmate ay wala ring masyadongn ideya tungkol sa aktibismo, armadong kilusan, at Sosyalista – Komunista. Napilitan lang kaming panoorin ang nasabing pelikula dahil sa klase naming Kas 1 (Philippine History). Hindi kami required noon na gumawa ng reaksiyong papel subalit dahil sa aking pagiging mausisa ay tinanong ko ang aking mga klasmeyt kung ano ang palagay nila sa pelikula. Dahil mayayaman at graduate pa sa mga pribadong paaralan (Claret, Manila Science, Ateneo, etc.), walang ibang namutawi sa kanilang bibig kundi ang katagang “Okey lang.” Ngunit iba ang naging epekto ng pelikula sa akin bilang isang kabataan na nakasaksi sa mga gawain ng mga Sosyalista-Komunista o NPA o Kaliwa. Inaamin kong salat pa ang aking kaalaman noon tungkol sa kanila kaya nang mapanood ko ang pelikulang ito ni Lino Brocka ay ang aking emosyon lang ang naapektuhan. Habang pinapanood ko ang pelikula ay naranasan ko ang iba’t ibang uri ng damdamin: galit, pagkamuhi, awa, lungkot, pag-iyak, at maging paghihiganti. Nang lumabas ako ng Film Center ay ambigat-bigat ng aking pakiramdam. Nagngingitngit ang aking kalooban sa galit sa mga taong walang pusong nang-aapi ng kapwa at yumurak sa pagkatao ng maraming mamamayan.
Subalit nang muli ko itong mapanood sa UP Film Center nitong Pebrero 1 ay mas malalim ang naging pagtingin ko sa pelikula. Kung titingnan natin ito bilang isang teksto, maraming problema ang nakapaloob sa Ora Pro Nobis. Sa unang tingin ay masasabi nating ito ay maka-rebolusyon, maka-Kaliwa at pabor sa armadong pakikibaka ngunit kung susuriin nang malaliman ang pelikula ito ay hindi talaga ganoon. Nakapailalim sa pelikula ang antagonismo nito at pagbaluktot sa imahen ng Kaliwa (Sosyalista-Komunista).
Ginawa ang pelikula noong 1989 sa ilalim ng pamahalaang Aquino kung saan higit na marami ang naganap na paglabag sa mga karapatang pantao kaysa sa pinalitang rehimeng diktadura ni Marcos. Ang pagkakaiba nga lamang sa krimeng ito ng dalawang pamahalaan ay ang paraan ng kanilang pagsasagawa nito. Kung hayagan ang paglabag sa mga karapatang pantao ng rehimeng Marcos, patago namang ginawa ng pamahalaang Aquino ang pagsasamantala at pang-aapi sa maskara ng pagtatanggol sa mga karaniwang mamamayan laban sa Kaliwa na itinuturing ng pamahalaan bilang mga kriminal at walang kinikilalang Diyos.
Dapat nating malaman na ang pelikula ay ginawa rin upang ipalabas sa mga komersyal na sinehan. At kahit hindi nakapasa ang pelikula sa pamantayan ng MTRCB, hindi nangangahulugang ito ay subersibo. Ipinakita sa pelikula na suportado ng pamahalaan ang grupong Ora pro Nobis sa ibang pamantayan – na ang samahan ang magtatanggol sa kanayunan laban sa mga Kaliwa at hindi gagawa ng mga aksiyon laban sa mga mamamayan. Ngunit taliwas dito ang gawain ng grupo kung saan sila ay parang mga halimaw na uhaw sa karahasan: nagpapahirap, nananakit at pumapatay sa mga taong dapat ay kanilang ipinagtatanggol. Hindi rin ipinakita sa pelikula kung ano ang kaugnayan ng samahan sa pamahalaang Aquino ngunit ang karakter ni Kumander Kontra (Bembol Roco) ay ipinakitang umiidolo kay Marcos dahil sa larawan ng dating pangulo na nakasabit sa dingding ng bahay ng kumander. Marahil ay ipinapahiwatig nito na ang mga maka-Kaliwa ay nasa impluwensiya pa rin ni Marcos at iniiwasang idawit ang pamahalaang Aquino sa mga paglabag ng karapatang pantao sa pamamagitan nga ng pagpapakita na ang mga nagsasagawa nito ay umiidolo sa diktador na pangulo.
Kaugnay nito ang isa pang problema sa pelikula sa pagbibigay ng maling impresyon sa mga gawain at imahen ng kilusang Sosyalista-Komunista. Bagamat ipinakita ng pelikula ang pagbubulag-bulagan ng pamahalaang Aquino sa mga kaapihang dinaranas ng taumbayan sa ilalim ng terorismo ng kaniyang pamamahala, ipinakita rin ang imahen ng Kaliwa bilang kriminal – pumapatay ng tao at naninira ng buhay nang walang dahilan. Ang impresyon tuloy nito sa akin bilang manonood ay kawalang simpatiya sa gawain at pilosopiya ng kilusan na taliwas sa aking personal na kaalaman at karanasan tungkol sa kanila. (Maraming NPA dati sa aming bayan ng Minalabac sa Camarines Sur, Bicol at kung minsan ay bumababa sila sa aming baryo subalit wala naman silang ginagawang masama sa amin maliban sa paghingi ng mga gamit at pagkain. Madalas sila noong bumaba ng bundok at ako noon ay nasa elementarya pa lang, sa pagkakatanda ko ay mga taong 1990s nang mangyari iyon). Ipinakita sa pelikula na ang pagsama sa ganitong uri ng samahan ay nagdudulot ng pagkasira ng buhay at pamilya katulad ng nangyari sa pangunahing tauhan na si Jimmy (Philip Salvador).
Dagdag pa rito, ipinakita rin na ang pagsama sa armadong kilusan ay subjective at hindi dahil sa paniniwala o ideolohiyang ipinaglalaban. Ang pagsama (pagbalik din dahil dati na siyang maka-Kaliwa) ni Jimmy sa kilusan ay bunsod ng kagustuhang maipaghiganti ang kanyang namatay na anak at asawang si Esper (Gina Alajar). Malinaw na gusting sabihin ng tagpong ito na walang basehan ang kilusan maliban sa personal na kadahilanan. Ipinapahiwatig din nito na hindi lahat ay maaaring maging rebolusyonaryo hindi dahil sa kawalan ng sapat na kamalayan o kamulatan bagkus dahil sa kawalan ng karanasan sa mga pang-aapi ng pamahalaan.
Sa kabuuan, masasabing ang pelikulang Ora Pro Nobis ay nakabalot bilang isang maka-rebolusyonaryo pero ito ay subersibo lamang sa loob ng kagustuhan ng pamahalaang Aquino, sa loob ng pinapayagang pagtuligsa sa pamahalaan. (Nakakalungkot lang dahil ang sumulat ng kuwento ay ang hinahangaan ko at kilalang maka-Kaliwa at Marxist na si Jose F. Lacaba).
Paglingon
(PLAY) St. Louis Loves Dem Filipinos…the musical
Written by Floy Quintos
Music by Antonio Paterno Africa
Direction: Alexander Cortez
Cast: Miguel Castro, Isay Alvarez, Lio Rialp, Richard Cunanan
Teatrong Aguinaldo (AFP Theater)
Camp Emilio Aguinaldo, EDSA, Quezon City
November 26, 2005, 3:00 PM
Ang panonood ko ng dulang St. Louis Loves Dem Filipinos ay isang mahalagang karanasan para sa akin dahil nanuot ito sa kailaliman ng aking kamalayan at pagkatao. Ang adaptasyon nito bilang dulang musikal ay hindi lamang nagpagaan sa bigat ng paksang nais nitong ipahayag bagkus ay nagpalalim din sa emotional impact sa mga manonood. Bilang isang taong mahilig sa musika, ang nasabing dulang musikal ay tunay na kumurot sa aking damdamin. Ang mga siyentimento ni Bulan ay makabagbag-damdamin sa loob ng mga awitin. Itinaas ng musika ang materyal mula sa pagiging pulitikal tungo sa pagiging personal at emosyonal. Sa paggamit ng musika, tinulungan tayong makita si Bulan, ang pangunahing tauhan, at iba pang karakter na sila ay may pansariling pakikipagsapalaran upang sa ganoon tayo ay makasimpatiya, makaunawa, at makaisa sa kanilang damdamin. Gustung-gusto ko ang mga kantang ginamit sa dula lalo na ang Waiting Still na themesong nina Bulan at Momayon, ang awit ng tagapagsalaysay kay Bulan, If You Must Change, at ang finale na awit, Paglalakbay. At dahil musikal siya, pareho rin ang ending sa mga musicals sa ibang bansa, may redemption sa dulo.
Sa totoo lang, hindi ko maiwasang hindi maiyak hindi lamang para kay Bulan at sa kanyang naging kapalaran sa Amerika kundi para rin sa ating mga Pilipino at sa ating mga bigong pangarap. Pagkatapos kong mapanood ang nakakaiyak na dulang ito, hindi ko maiwasang pagnilayin ang dalawang mahalagang aspeto ng aking buhay. Una ay ang aking pangarap simula pa pagkabata na maging bahagi ng isang teatro – maging aktor man, manunulat o direktor. Kulang pa ako sa mga kaalaman at karanasang panteatro pero ang tanging dahilan kaya nananatiling buhay ang pangarap kong ito ay ang aking passion para rito. Sa dulang musikal ay nagsama-sama ang mga bagay na gustong-gusto kong gawin sa buhay ko – pag-awit, pag-arte, pagsayaw, pagsulat at iba pa. Subalit hindi ko maiwasang malungkot dahil tutol ang mga magulang ko sa mga creative endeavor ko kasi ang gusto nila ay maging accountant ako. Ang una ko ngang kurso sa UP Diliman ay Business Administration and Accountancy pero nag-shift ako sa Malikhaing Pagsulat ngayong taon. Nang malaman ito ng mga magulang ko ay nadismaya sila subalit wala naman silang magawa dahil malaki na raw ako. Siguro nagtataka kayo kung bakit hindi Theater Arts ang pinili kong kurso. Personal po ang dahilan at kulang po ang espasyong narito upang maipaliwanag ito kaya hindi ko na lang po tatalakayin.
Balik tayo sa sinasabi kong paglilimi. Ang ikalawang bahagi ng aking pagkatao na aking ipinagnilay-nilay ay ang aking nakaraang kasaysayan at mga ninuno. Naniniwala ako na ang katangian ng tagapagsalaysday na si Fred Tinawid ang ating dapat taglayin – ang pagnanasang alamin ang kanyang sariling kasaysayan, ang ating sariling kasaysayan. Kailangan nating balikan ang ating pinagmulan upang malaman ang mga naging karanasan ng ating mga ninuno. Kapag ating ginawa ito, makikita natin na sila rin ay may mga pangarap at iyon ay ang makagawa ng isang dakilang gawain kung saan sila ay aalalahanin ng kanilang mga kababayan sa kanilang epiko at mga awiting-bayan. Para kina Bulan at sa asawang si Momayon, ang pagkakataong makapagbiyahe, makatawid sa kalawakan ng dagat at makatuntong sa Amerika, ay pagkakataon nila upang ipakita sa ibang bahagi ng mundo ang karangalan at kagandahan ng kulturang Bagobo habang sila ay namumulot ng makabagong impresyon, kaalaman, at edukasyon na kanilang maihahatid pabalik sa kanilang lugar na pinagmulan, Subalit taliwas dito ang nangyari kung saan sila ay ipinaradang parang mga hayop sa harap ng mga dayuhan, pinagtawanan, at nilibak. Para silang nasa circus o isang zoo.
Sa ngayon, katulad ako ni Fred na nagsasaliksik sa aking pinagmulan, inaalam ang aking kasaysayan at mga ninuno. Dahil dito, natuklasan kong isa pala akong taal na Bicolano. Noong una, ang alam ko ay ang nanay ko lang ang taga-Bicol. Hindi ko akalaing may dugong Bicolano rin pala ang tatay ko dahil ang kanyang mga magulang ay galing sa isla ng Catanduanes kahit na siya ay dito na isinilang at lumaki. Ang nakakatawa, hindi marunong makaintindi ng wikang Bicol ang tatay ko. Isa lang itong halimbawa ng paglimot sa nakaraan at pinagmulan. Ayokong matulad sa kanya kaya tuwing bakasyon, kung maaari, ay umuuwi ako sa probinsiya ng nanay ko sa Camarines Sur at sana sa darating na mga buwan ay sa Catanduanes naman ako makarating upang mas lalo ko pang makilala ang aking lahing pinagmulan.
Salamat sa dulang St. Louis Loves Dem Filipinos! Isa ito sa mga dulang dapat nating ipagmalaki dahil tuturuan ka nitong ma-appreciate ang sariling atin, ang sarili nating kulturang Pilipino.
I am a Filipino and proud to be one!
Written by Floy Quintos
Music by Antonio Paterno Africa
Direction: Alexander Cortez
Cast: Miguel Castro, Isay Alvarez, Lio Rialp, Richard Cunanan
Teatrong Aguinaldo (AFP Theater)
Camp Emilio Aguinaldo, EDSA, Quezon City
November 26, 2005, 3:00 PM
Ang panonood ko ng dulang St. Louis Loves Dem Filipinos ay isang mahalagang karanasan para sa akin dahil nanuot ito sa kailaliman ng aking kamalayan at pagkatao. Ang adaptasyon nito bilang dulang musikal ay hindi lamang nagpagaan sa bigat ng paksang nais nitong ipahayag bagkus ay nagpalalim din sa emotional impact sa mga manonood. Bilang isang taong mahilig sa musika, ang nasabing dulang musikal ay tunay na kumurot sa aking damdamin. Ang mga siyentimento ni Bulan ay makabagbag-damdamin sa loob ng mga awitin. Itinaas ng musika ang materyal mula sa pagiging pulitikal tungo sa pagiging personal at emosyonal. Sa paggamit ng musika, tinulungan tayong makita si Bulan, ang pangunahing tauhan, at iba pang karakter na sila ay may pansariling pakikipagsapalaran upang sa ganoon tayo ay makasimpatiya, makaunawa, at makaisa sa kanilang damdamin. Gustung-gusto ko ang mga kantang ginamit sa dula lalo na ang Waiting Still na themesong nina Bulan at Momayon, ang awit ng tagapagsalaysay kay Bulan, If You Must Change, at ang finale na awit, Paglalakbay. At dahil musikal siya, pareho rin ang ending sa mga musicals sa ibang bansa, may redemption sa dulo.
Sa totoo lang, hindi ko maiwasang hindi maiyak hindi lamang para kay Bulan at sa kanyang naging kapalaran sa Amerika kundi para rin sa ating mga Pilipino at sa ating mga bigong pangarap. Pagkatapos kong mapanood ang nakakaiyak na dulang ito, hindi ko maiwasang pagnilayin ang dalawang mahalagang aspeto ng aking buhay. Una ay ang aking pangarap simula pa pagkabata na maging bahagi ng isang teatro – maging aktor man, manunulat o direktor. Kulang pa ako sa mga kaalaman at karanasang panteatro pero ang tanging dahilan kaya nananatiling buhay ang pangarap kong ito ay ang aking passion para rito. Sa dulang musikal ay nagsama-sama ang mga bagay na gustong-gusto kong gawin sa buhay ko – pag-awit, pag-arte, pagsayaw, pagsulat at iba pa. Subalit hindi ko maiwasang malungkot dahil tutol ang mga magulang ko sa mga creative endeavor ko kasi ang gusto nila ay maging accountant ako. Ang una ko ngang kurso sa UP Diliman ay Business Administration and Accountancy pero nag-shift ako sa Malikhaing Pagsulat ngayong taon. Nang malaman ito ng mga magulang ko ay nadismaya sila subalit wala naman silang magawa dahil malaki na raw ako. Siguro nagtataka kayo kung bakit hindi Theater Arts ang pinili kong kurso. Personal po ang dahilan at kulang po ang espasyong narito upang maipaliwanag ito kaya hindi ko na lang po tatalakayin.
Balik tayo sa sinasabi kong paglilimi. Ang ikalawang bahagi ng aking pagkatao na aking ipinagnilay-nilay ay ang aking nakaraang kasaysayan at mga ninuno. Naniniwala ako na ang katangian ng tagapagsalaysday na si Fred Tinawid ang ating dapat taglayin – ang pagnanasang alamin ang kanyang sariling kasaysayan, ang ating sariling kasaysayan. Kailangan nating balikan ang ating pinagmulan upang malaman ang mga naging karanasan ng ating mga ninuno. Kapag ating ginawa ito, makikita natin na sila rin ay may mga pangarap at iyon ay ang makagawa ng isang dakilang gawain kung saan sila ay aalalahanin ng kanilang mga kababayan sa kanilang epiko at mga awiting-bayan. Para kina Bulan at sa asawang si Momayon, ang pagkakataong makapagbiyahe, makatawid sa kalawakan ng dagat at makatuntong sa Amerika, ay pagkakataon nila upang ipakita sa ibang bahagi ng mundo ang karangalan at kagandahan ng kulturang Bagobo habang sila ay namumulot ng makabagong impresyon, kaalaman, at edukasyon na kanilang maihahatid pabalik sa kanilang lugar na pinagmulan, Subalit taliwas dito ang nangyari kung saan sila ay ipinaradang parang mga hayop sa harap ng mga dayuhan, pinagtawanan, at nilibak. Para silang nasa circus o isang zoo.
Sa ngayon, katulad ako ni Fred na nagsasaliksik sa aking pinagmulan, inaalam ang aking kasaysayan at mga ninuno. Dahil dito, natuklasan kong isa pala akong taal na Bicolano. Noong una, ang alam ko ay ang nanay ko lang ang taga-Bicol. Hindi ko akalaing may dugong Bicolano rin pala ang tatay ko dahil ang kanyang mga magulang ay galing sa isla ng Catanduanes kahit na siya ay dito na isinilang at lumaki. Ang nakakatawa, hindi marunong makaintindi ng wikang Bicol ang tatay ko. Isa lang itong halimbawa ng paglimot sa nakaraan at pinagmulan. Ayokong matulad sa kanya kaya tuwing bakasyon, kung maaari, ay umuuwi ako sa probinsiya ng nanay ko sa Camarines Sur at sana sa darating na mga buwan ay sa Catanduanes naman ako makarating upang mas lalo ko pang makilala ang aking lahing pinagmulan.
Salamat sa dulang St. Louis Loves Dem Filipinos! Isa ito sa mga dulang dapat nating ipagmalaki dahil tuturuan ka nitong ma-appreciate ang sariling atin, ang sarili nating kulturang Pilipino.
I am a Filipino and proud to be one!
Panitikan at Lipunan
Iba’t iba ang pagpapakahulugan ng mga manunulat at dalubhasa sa panitikan. Ayon kay Joey Arrogante, ito ay talaan ng buhay sapagkat dito naisisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang kinabibilangan at pinapangarap.
Samantala, ayon naman kay Zeus Salazar, ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan. Sinasabi ring ito ay bunga ng mga diwang mapanlikha, ng diwang naghehele sa misteryo ng mga ulap o ng diwang yumayapos sa palaisipan ng buwan. Ito ay isang kasangkapang lubos na makapangyarihan. Maari itong gumahis o kaya'y magpalaya ng mga nagpupumiglas na ideya sa kanyang sariling bartolina ng porma at istruktura. Sa isang banda, maituturing ang panitikan na isang kakaibang karanasan. Ito ay naglalantad ng mga katotohanang panlipunan, at mga guniguning likhang-isip lamang. Hinahaplos nito ang ating mga sensorya tulad ng paningin, pandinig, pang amoy, panlasa at pandama. Kinakalabit nito ang ating malikhaing pag-iisip at maging sasal na kabog ng ating dibdib. Pinupukaw din nito ang ating nahihimbing na kamalayan. Lahat ng ito ay nagagawa ng panitikan sa pamamagitan lamang ng mga payak na salitang buhay na dumadaloy sa ating katawan, diwa at damdamin. Ang panitikan ay buhay na pulsong pumipintig at mainit na dugong dumadaloy sa ugat ng bawat nilalang at ng buong lipunan. Isang karanasan itong natatangi sa sangkatauhan.
Ayon kay naman kay Terry Eagleton, maraming mga paraan para bigyang kahulugan ang panitikan. Unang-una, maaari itong ituring na isang likhang-isip gamit ang mga malikhaing salita o talinghaga. Ito ang tinatawag na “fiction”. Subalit nagbigay siya ng argumento na hindi lahat ng malikhaing akda ay matatawag na panitikan. Kabilang dito ang mga komiks, pelikula, telebisyon, at pocketbooks (romance novels) na bunga ng isang malikhaing pag-iisip subalit hindi itinuturing na panitikan.
Ikalawa, maaaring bigyang kahulugan ang panitikan dahil sa paggamit nito ng wika sa kakaibang paraan. Batay sa argumentong ito, ang panitikan ay isang uri ng pagsulat kung saan kumakatawan ng isang maayos na pagwasak sa karaniwang anyo ng pagsasasalita.[1] Binabagong-anyo at pinapasidhi ng panitikan ang karaniwang wika, sistematikong lumilihis sa pang-araw-araw na pananalita. Kapag may nagsabi sa akin ng “Ang tag-araw ay nasa iyong mga matang nangungusap” habang ako’y nakasakay sa dyip, alam kong nasa presensiya ako ng isang ‘literary’ o maalam sa panitikan. Alam kong gayon dahil sa ang kayarian, indayog at tunog ng kanyang mga salita ay labis sa kanilang kahulugang abstrakto. Umaakit ng atensiyon ang kanyang mga salita, ipinapayagpag ang kanilang kalikhaang materyal. Ang depinisyong ito ang sinaligan ng mga Formalist na umusbong sa bansang Rusya.
Totoo na marami sa mga pinag-aaralang akda bilang panitikan sa akademya ay “constructed” na basahin bilang panitikan subalit marami sa mga ito ay hindi panitikan – canonized lang kumbaga. Samakatwid, nasa pagbabasa kung ituturing na ‘literary’ o hindi ang isang akda. Literature cannot be objectively defined.[2] Walang kalikasan ang panitikan. Ang panitikan ay isang uri ng panulat na sa ibang dahilan ay mataas na pinapahalagahan ng isang tao (highly valued writing). Kung ganun, ang mahalagang palagay o kapasyahan ay nakakaapekto kung alin ang panitikan.
Hindi kinakailangang maging maganda para maging ‘literary’, dapat ay kauri ng itinuturing na maganda. Halimbawa, walang magsasabi na ang klaskard ay isang mahinang panitikan pero mayroong magsasabi na ang mga leaflets (manifesto) na ipinamumudmod ng mga aktibista ay hindi magandang uri ng panitikan.
Sa panukalang ang panitikan ay isang “highly valued writing”, kahit ano ay maaaring maging panitikan. Sa kabilang dako, ang mga itinuturing na panitikan ngayon ay maaaring hindi na panitikan sa hinaharap. Nagbabago ang pagpapahalaga at paniniwala ng tao kaya maaaring baguhin niya ang kanyang pananaw sa isang akdang itinuturing na panitikan. Samakatwid, maaaring magkaroon ng isang lipunang hindi naniniwala na ang mga akda ni Shakespeare ay panitikan.
Sa dahilang ang tao ang nagbibigay ng interpretasyon sa mga akdang pampanitikan batay sa kanilang sariling point of view, ang depenisyon ng panitikan ay hindi obhetibo kundi subjective.
Ang lipunan ay kalipunan o grupo ng mga taong may pare-parehong interes at naiibang kultura at institusyon. Maaring nagmula sa magkakaibang pangkat-etniko ang mga kabilang sa isang lipunan. Maari rin itong tumukoy sa partikular na grupo ng mga tao o sa mas malawak na grupong kultural. Tumutukoy rin ito sa sistematikong grupo ng mga tao na pinag-uugnay ng layuning makarelihiyon, kultural, pulitikal, siyentipiko, makabayan at iba pa. [3]
Sa agham pampulitika, ang lipunan ay karaniwang nangangahulugan ng kabuuan ng relasyong pantao, salungat sa estado na kasangkapan ng pamumuno o pamahalaan sa loob ng isang teritoryo. Ibig sabihin, ang lipunan ang totalidad ng mga konsepto ng mga relasyon at institusyon sa pagitan ng mga tao.
Sa agham panlipunan naman, partikular sa sosyolohiya, ginagamit ang lipunan upang ipakahulugan ang grupo ng mga taong bumubuo sa isang sistemang sosyal, kung saan halos lahat ng interaksiyon ay sa kapwa indibidwal na kabilang sa grupo.
Nilalarawan ng panitikan ang ating lipunan at panlahing pagkakakilanlan. Ang ating kaugalian ay mababakas sa ating mga kwentong bayan, alamat, epiko, kantahing-bayan, kasabihan, bugtong, palaisipan at sinaunang dula. Ayon sa mga mananakop na dayuhan, ang ating mga ninuno ay mayaman sa mga katitikan na nagbibigay ng kasiyahan at nagtatampok sa kalinangan at kultura ng ating lahi. Ang mga ito ay gumamit ng kawayan, talukap ng niyog, dahon, balat ng punungkahoy bilang mga sulatan habang ang ginamit nilang mga panulat ay matutulis na kahoy, bato o bakal.
[1] Ayon sa pahayag ni Roman Jakobson, isang linggwistiko.
[2] Eagleton, Terry. Literary Theory: An Introduction. Oxford: Basil Blackwell, p. 7.
[3] Sariling salin mula sa www.wikipedia.com
Samantala, ayon naman kay Zeus Salazar, ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan. Sinasabi ring ito ay bunga ng mga diwang mapanlikha, ng diwang naghehele sa misteryo ng mga ulap o ng diwang yumayapos sa palaisipan ng buwan. Ito ay isang kasangkapang lubos na makapangyarihan. Maari itong gumahis o kaya'y magpalaya ng mga nagpupumiglas na ideya sa kanyang sariling bartolina ng porma at istruktura. Sa isang banda, maituturing ang panitikan na isang kakaibang karanasan. Ito ay naglalantad ng mga katotohanang panlipunan, at mga guniguning likhang-isip lamang. Hinahaplos nito ang ating mga sensorya tulad ng paningin, pandinig, pang amoy, panlasa at pandama. Kinakalabit nito ang ating malikhaing pag-iisip at maging sasal na kabog ng ating dibdib. Pinupukaw din nito ang ating nahihimbing na kamalayan. Lahat ng ito ay nagagawa ng panitikan sa pamamagitan lamang ng mga payak na salitang buhay na dumadaloy sa ating katawan, diwa at damdamin. Ang panitikan ay buhay na pulsong pumipintig at mainit na dugong dumadaloy sa ugat ng bawat nilalang at ng buong lipunan. Isang karanasan itong natatangi sa sangkatauhan.
Ayon kay naman kay Terry Eagleton, maraming mga paraan para bigyang kahulugan ang panitikan. Unang-una, maaari itong ituring na isang likhang-isip gamit ang mga malikhaing salita o talinghaga. Ito ang tinatawag na “fiction”. Subalit nagbigay siya ng argumento na hindi lahat ng malikhaing akda ay matatawag na panitikan. Kabilang dito ang mga komiks, pelikula, telebisyon, at pocketbooks (romance novels) na bunga ng isang malikhaing pag-iisip subalit hindi itinuturing na panitikan.
Ikalawa, maaaring bigyang kahulugan ang panitikan dahil sa paggamit nito ng wika sa kakaibang paraan. Batay sa argumentong ito, ang panitikan ay isang uri ng pagsulat kung saan kumakatawan ng isang maayos na pagwasak sa karaniwang anyo ng pagsasasalita.[1] Binabagong-anyo at pinapasidhi ng panitikan ang karaniwang wika, sistematikong lumilihis sa pang-araw-araw na pananalita. Kapag may nagsabi sa akin ng “Ang tag-araw ay nasa iyong mga matang nangungusap” habang ako’y nakasakay sa dyip, alam kong nasa presensiya ako ng isang ‘literary’ o maalam sa panitikan. Alam kong gayon dahil sa ang kayarian, indayog at tunog ng kanyang mga salita ay labis sa kanilang kahulugang abstrakto. Umaakit ng atensiyon ang kanyang mga salita, ipinapayagpag ang kanilang kalikhaang materyal. Ang depinisyong ito ang sinaligan ng mga Formalist na umusbong sa bansang Rusya.
Totoo na marami sa mga pinag-aaralang akda bilang panitikan sa akademya ay “constructed” na basahin bilang panitikan subalit marami sa mga ito ay hindi panitikan – canonized lang kumbaga. Samakatwid, nasa pagbabasa kung ituturing na ‘literary’ o hindi ang isang akda. Literature cannot be objectively defined.[2] Walang kalikasan ang panitikan. Ang panitikan ay isang uri ng panulat na sa ibang dahilan ay mataas na pinapahalagahan ng isang tao (highly valued writing). Kung ganun, ang mahalagang palagay o kapasyahan ay nakakaapekto kung alin ang panitikan.
Hindi kinakailangang maging maganda para maging ‘literary’, dapat ay kauri ng itinuturing na maganda. Halimbawa, walang magsasabi na ang klaskard ay isang mahinang panitikan pero mayroong magsasabi na ang mga leaflets (manifesto) na ipinamumudmod ng mga aktibista ay hindi magandang uri ng panitikan.
Sa panukalang ang panitikan ay isang “highly valued writing”, kahit ano ay maaaring maging panitikan. Sa kabilang dako, ang mga itinuturing na panitikan ngayon ay maaaring hindi na panitikan sa hinaharap. Nagbabago ang pagpapahalaga at paniniwala ng tao kaya maaaring baguhin niya ang kanyang pananaw sa isang akdang itinuturing na panitikan. Samakatwid, maaaring magkaroon ng isang lipunang hindi naniniwala na ang mga akda ni Shakespeare ay panitikan.
Sa dahilang ang tao ang nagbibigay ng interpretasyon sa mga akdang pampanitikan batay sa kanilang sariling point of view, ang depenisyon ng panitikan ay hindi obhetibo kundi subjective.
Ang lipunan ay kalipunan o grupo ng mga taong may pare-parehong interes at naiibang kultura at institusyon. Maaring nagmula sa magkakaibang pangkat-etniko ang mga kabilang sa isang lipunan. Maari rin itong tumukoy sa partikular na grupo ng mga tao o sa mas malawak na grupong kultural. Tumutukoy rin ito sa sistematikong grupo ng mga tao na pinag-uugnay ng layuning makarelihiyon, kultural, pulitikal, siyentipiko, makabayan at iba pa. [3]
Sa agham pampulitika, ang lipunan ay karaniwang nangangahulugan ng kabuuan ng relasyong pantao, salungat sa estado na kasangkapan ng pamumuno o pamahalaan sa loob ng isang teritoryo. Ibig sabihin, ang lipunan ang totalidad ng mga konsepto ng mga relasyon at institusyon sa pagitan ng mga tao.
Sa agham panlipunan naman, partikular sa sosyolohiya, ginagamit ang lipunan upang ipakahulugan ang grupo ng mga taong bumubuo sa isang sistemang sosyal, kung saan halos lahat ng interaksiyon ay sa kapwa indibidwal na kabilang sa grupo.
Nilalarawan ng panitikan ang ating lipunan at panlahing pagkakakilanlan. Ang ating kaugalian ay mababakas sa ating mga kwentong bayan, alamat, epiko, kantahing-bayan, kasabihan, bugtong, palaisipan at sinaunang dula. Ayon sa mga mananakop na dayuhan, ang ating mga ninuno ay mayaman sa mga katitikan na nagbibigay ng kasiyahan at nagtatampok sa kalinangan at kultura ng ating lahi. Ang mga ito ay gumamit ng kawayan, talukap ng niyog, dahon, balat ng punungkahoy bilang mga sulatan habang ang ginamit nilang mga panulat ay matutulis na kahoy, bato o bakal.
[1] Ayon sa pahayag ni Roman Jakobson, isang linggwistiko.
[2] Eagleton, Terry. Literary Theory: An Introduction. Oxford: Basil Blackwell, p. 7.
[3] Sariling salin mula sa www.wikipedia.com
Subscribe to:
Posts (Atom)